KARAVEZİR CAMİİ – GÜLŞEHİR / NEVŞEHİR

 Gülşehir’de 1778-1779 tarihinde Silahtar Seyyit   Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır.

 Caminin mimarının sekiz akçe yevmiye ile çalışan Ebubekir Veledi  Halil Efendi  olduğu Karavezir’in  vakfiyesinde yazmaktadır.

     Osmanlı mimarisinin karakteristik özelliklerini taşıyan cami, iki renkli kesme taştan yapılmış, kare planlı, ana mekanını kaplayan 11 m çapındaki kubbe dört kemer üzerine oturtulmuştur. Kubbe dört sivri kemer ve köşelerde pandantifler ile beden duvarları üzerine oturmuştur. Kubbe ağırlığını kısmen köşe kuleleri ve payeler, kısmen de kemerler taşır. Giriş kapısı çerçevesinin üzerinde profilli barok üslupta mermer kitabe bulunmaktadır.

Yeşil zemin üzerine altın yaldızla işlenmiş madalyon şeklinde I. Abdülhamid’in tuğrası yer alır. Tuğranın yan taraflarında siyah, yeşil, mavi renkte yağlı boya ile boyanmış birer demet çiçek bulunmaktadır.

    “Şahı-Şahani Hamidi Şeyh Sadr-ı Zişan-ı Silahtar Paşa, hayr-ı niyetiyle razı-i Hak içün, kıldı bu cami pür nuribina, sıdkile aşafı alişane, beş vakitte idelim hayr ve dua, tam tarih-i itmamın da oldı bir beyt ile lüfti göya, kıldı bu camii ehya-e lillah-i sahibi Sadr Mehmed Paşa 1193.”

 Mimarı Özellikleri :  Karavezir  Camii  avlusu ile birlikte 17 x 23 metre ölçüsünde 393m alanı kaplamaktadır. Cami 10.50 m. ölçüsünde bir kubbe ile örtülüdür.Kubbe plastır  şeklinde çıkıntılarla kendini gösteren  dört sivri kemer ve köşelerde pandantiflerle  beden duvarları  oturtulmuştur.

    Kemerlerin itme kuvveti güneybatı, güneydoğu, kuzeydoğu da köşelere  yerleştirilen  2.45  x   2.65 m. ölçüsünde  ağırlık kuleleriyle  karşılanmıştır. Kuzeybatı da bu kulelerin yerini minare kaidesi almaktadır. Cami  içinde 2.25 m. yüksekliğinde  altı adet  mermer sütunun birbirine yuvarlak kemerler vasıtasıyla bağlanarak  taşıdığı kadınlar mahfili vardır. Buranın döşemesi ahşaptır.Caminin zemini taş levhalarla kaplıdır.

   Duvar kalınlığı 1.45m. ölçüsünde olup sarı ,kırmızı ve beyaz taşlardan yapılmıştır.Harem cephelerde üç sıra halinde pencerelerle aydınlatılmıştır.

    Cami  avlusunda , doğuda , batıda ve güneyde olmak üzere  üç kapı vardır.

Doğuda ki  kapı büyük yuvarlak kemerli ,silme şeklinde iki çerçeve içine alınmış olup  sağ ve sol tarafında iki mihrabiye bulunmaktadır. Diğer kapılar  bundan  daha küçük ve yuvarlak kemerlidir. Caminin cümle kapısı  yuvarlak kemerli olup , her kemer taşının alnı sarı, kahverengi, siyah renkte boya ile somaki taklidi nakışlarla süslenmiştir.

    Kitabesi giriş  kapısı çerçevesinin  üstünde bulunup mermerdendir.Kitabenin  üzerinde   barok üslupta  bir alınlık içine alınmış , yeşil zemin üzerine  altın yaldızla işlenmiş  madalyon şeklinde Sultan 1. Abdülhamit’in tuğrası bulunmaktadır. Tuğranın yan taraflarında siyah,yeşil ,mavi renkte yağlı boya ile boyanmış birer demet çiçek bulunmaktadır.

    Camide üst üste  üç  sıra halinde kırk  pencere  vardır.Birinci sıradakiler 0,90 x 1,80 m. ölçüsünde  olup  sağır  sivri  kemerlidir.Diğer  pencereler  yuvarlak  kemerlidir.1,40 x  0,75  m. ölçüsünde olan mihrabın sağ ve sol tarafındakiler   diğerlerinden  küçüktür. Kubbe   kasnağındaki sekiz  pencere de  yuvarlak  kemerlidir.

     Son  cemaat  mahalli  6  adet  mermer  sütun  ve  kuzey  cephe  duvarında  plastır şeklinde    beş   adet sütuncenin  birbirine  kemer  ile bağlanarak  taşıdığı üç  kubbe ve  bir  aynalı   tonozla  örtülüdür.Kubbeler  pandandiflerle  kemerlere   bağlanmaktadır. Aynalı  tonozla   örtülü  bölme  diğerlerinden daha  dar,sütunları  kısa  olup  minareye  yakındır.

     Kuzey cephesinde fazla simetrik olmayan 6 sütunun taşıdığı üç gözlü son cemaat yeri bulunmaktadır. Üç kubbede de derinlemesine aynalı tonozla örtülüdür. Sütunlar birbirlerine basık sivri kemerle bağlanmıştır. Son cemaat yeri kubbeleri, içten pandantiflerle, dıştan kasnağa oturur. Kubbelerde yer yer nemden dökülmüş olmakla beraber kalem işi süslemeler bulunmaktadır.

    Camiin ilk  yapıldığı  devre  ait küçük  bir  şadırvanı  varken  1895  tarihinde  bu  şadırvan  yıkılarak bunun  yerine  büyük  bir  şadırvan  yapılmıştır. Bu  şadırvanda  1968  yılında  dış  duvarlarda yapılan  onarım  esnasında  değiştirilerek  şimdiki  hale  getirilmiştir. Abdest  musluklarının  önü  dört  ayağın  taşıdığı, yuvarlak  kemerli  ve  üstü  tonozla  örtülü bir revak şeklindedir. Altı tane  abdest  musluğu bulunmaktadır.  

     Üstü aynalı tonozla örtülü mihrap kısmı, dışarıya taşkın 4.15 x4.50 m. ölçüsünde bir hücre teşkil eder. Mihrap nişinin iç yüzü somaki kaplamadır. Mihrabın sağ ve solunda  mermerden  barok üslupta sütünceler  bulunmaktadır. Barok üslupta  görülen  C ve  S   şekilli motifler  burada da kendisini gösterir.  Altın yaldızlı  süslemeler çoğunluktadır.

    Mihrabın üstünde  iki köşede  bir de ortada yeşil madalyon ortasında  altın yaldızlı motifler vardır. Mihrabın üzerinde mavi ve kırmızı güllerden bir çelenk bulunmaktadır. Mimber  orjinal  olup somaki bir kaplamadır. Mimber üzerinde sağ ve sol yüzde olmak üzere  mermer iki tane madalyon  vardır. Caminin kuzeybatı köşesinde 36 metre yüksekliğinde  bir şerefeli  minaresi vardır.

GULSEHİR KARAVEZİR CAMİİ MİHRABİ

 Camide dört kitabe vardır. Bunlardan avlunun doğu ve güney kapılarındaki kitabeler ayettir.

    Doğudaki: Selamün  aleyküm  Tıbtüm  fedhuluha  halidin .

Manası: Selam ( ve selamet ) size , tertemiz  geldiniz artık ebedi kalmak üzere girin buraya .

    Güney kapıdaki  kitabe: Selamün aleyküm  bima sabertüm fenime  ukbaddar.

Manası: Sabrettiğimiz şeylere mukabil sizlere selam dar-ı dünyanın en güzel sonucudur  bu.

    Caminin kapısındaki kitabe: Şahı  Şahanı hamidi şehy sadr-ı Zişan-ı Silahtar paşa hayr-ı niyetiyle rıza-i Hak içun kıldı bu camii pür muribina  ,sıdkıle asafı  alişane ,beş vakitte idelim hayr ve dua , tam tarih-i itmanın da, oldı  bir beyt ile lütfi kıldı bu cami ehya-e lillah-ı ,sahibi sadr Mehmet Paşa 1193 (Hicri)

     Kubbe  ile  kasnağın  birleştiği  yerde, bir  sıra halinde laleler ile  sitilize yaprak  ve vazo şekilleri  görülmektedir.Kıble yönündeki çıkıntının içindeki pencere üzerleri lale, sümbül ve menekşelerle  süslenmiştir.İlk  sıra  pencereler üzerinde siyah  zemin üzerine güney  beyaz yazılmış Ayetel-kürsü  doğu, batı  ve  güney duvarlarını dolaşmaktadır.Mihrap hücresi pencereleri sarı, mavi renkte , diğer pencerelerde mavi ve koyu renkte  çerçeveler içine alınmıştır. Kubbenin ortasında  mavi zemin üzerinde beyaz boya ile yazılmış bir ayet bulunmaktadır

Kaynak: Gülşehir Kapadokya