HACI HEKİM CAMİİ – BERGAMA / İZMİR

RESTORASYON’dan SONRA

    İzmir ili Bergama ilçesinde bulunan bu cami yanındaki arasta ile birlikte Hacı Hekim tarafından kitabesine göre H. 914 M.1509 yılında yaptırılmıştır. Değişik zamanlarda onarım gören cami, orijinalliğinden büyük ölçüde uzaklaşmıştır. Restorasyonu Eylül 2023 de yeni biten Cami tekrar ibadete açılmıştır.

 Hacı Hekim Hamamı yakınında, “Eski Bahçıvan” ile “Peynir” pazarları arasında ve Kapalı çarşı karşısındadır. Kare planlı tek kubbeli camidir.
     Kesme ve moloz taştan tuğla duvar örgülü cami kare planlıdır. Üzeri çatı ile örtülmüştür. İbadet mekânı iki kemerli nişlerle iki sıra halindeki pencereler ile aydınlatılmıştır. Mihrabı yuvarlak bir niş şeklinde olup, minberi ahşaptandır.
Caminin yanındaki minare taş kaide üzerine çift sıra tuğladan yuvarlak gövdeli olarak yapılmıştır. Minare tek şerefelidir.

    Mermerden basık kemerli (7 taşlı )kapısı üstündeki –Elma dalı alçı tezyinat içine alınmış-iki satırlık kitabesi, Mevlana Hacı Hâkim 914/(1509) tarafından yaptırıldığını anlatmaktadır.

     Bu cami, İkinci Bayezıd ( 1481-1512 ) dönemi yapılarındandır.

    Cami, 11.2 metrekare ölçülüdür. Tuğla arasına konmuş küçük taş ve kireç harçla yapılmış ve dört duvar üstüne oturtulmuş bir kubbesi vardır. Kubbe dıştan sekiz köşeli görünmektedir. 7m. Yüksekliği olan kubbenin üstü kurşunla kaplı iken, çarşı halkı tarafından yaptırılan tamir sırasında kiremitle örtülmüştür.

     Bu sırada kirpi saçaklarının da değiştirilmiş olduğu anlaşılmaktadır. Caminin dört duvarında bulunan çift kemerli nişlerde iki sıralı pencereler vardır. Altta beş büyük ve üstte 6 küçük pencere bulunmaktadır. Mihrap, sonradan alçı işçilikle süslenmiş ve yağlı boya ile boyanmıştır.

    Minber ahşaptır. Arka tarafta maksuresi vardır. 3.75×2.2 ölçüsünde bulunan kapalı son cemaat mahalli ahşap bir çatı ile örtülü olup,40 yıl önceki tamirde yeniden yapılmıştır. Minare, tuğla işçiliğin şaheserlerindendir. Devrinin karakterini muhafaza etmektedir. Tuğladan çift gömlek stilde yapılmıştır.

     Kaideyi küp ile ayıran halat, beyaz taşla yapılmıştır. Burada sağır kemerli altı pencere vardır. Şerefesinin altındaki istalaktitler tamir görmesine rağmen devrinin özelliğini taşımaktadır. Şerefeye kadar 72 basamaklıdır ve 29 m.dir. Minarenin petek kısmı birkaç defa yeniden yapılmıştır. Cami avlusunda şadırvan vardır. Burada bulunan mezarlar kaldırılmıştır.

Hacı Hekim, Kanuni devri hekim başlarından olup, Bergama’da sürgün bulunduğu yıllarda cami ile hamamı yaptırmış olduğu, Bergamada söylenmektedir. Ancak bu cami /914 tarihli olduğuna, Kanuni devri ise 1520-1566 yılları arasında geçtiğine göre, 6 yıl önce cami inşa edilmiş bulunuyor.

    Bu itibarla bu kişinin o devirde Bergama ya sürgün edilmiş bir hekimbaşı olmadığı söylenebilir. Bir vakıfnamedeki bilgiye göre, Mehmetoğlu Hâkim Bergama mollasıdır. Herhalde çok zengin olduğu için cami ile caminin idaresi için 24 kubbeli büyük hamamı yaptırmış olacaktır.

    Bu nedenle, dini ve sıhhi iki büyük abideyi Bergama’ya hediye etmiş olmakla vatandaşlık görevini yapmış bulunmaktadır. 

      Minare peteğini 20 yıl önce yeniden minareci Hacı Hafız Ömer Özel Konya da Zindan kapı ile Konya Ereğli’sindeki Ulu cami minarelerinin de çift gömlek biçiminde yapılmış olduğunu gördüm demiştir.

Kaynakça: Bergama Tarihinde Türk İslam Eserleri – Osman Bayatlı (Bergama Belediyesi Kültür Yayınları)

Fotoğraflar: Mustafa Gürelli