AVGUNLU MEDRESE (HAVUZLUMEDRESE) TÜRBESİ – KAYSERİ

Yeri: Kayseri ili, Kocasinan ilçesi, Gevher Nesibe (Yalman) Mahallesinde yer alan Avgunlu medresesinin bir bölümünü teşkil etmektedir.

Bugünkü durumu: Sağlam durumdadır.

Tarihi : !3. yüzyıl ikinci çeyreği.

Plan ve mimari özellikleri: Medreseye taç kapıdan girildikten sonra, giriş eyvanına geçilir. Giriş eyvanı beşik tonozlu olup, solunda dikdörtgen planlı bir odaya açılan kapı, sağında ise kümbetin ziyaretgâh katına çıkan karşılıklı merdivenler yer almaktadır.

Giriş kapısının sağındaki mekânın medresenin inşasını sağlayan zatın türbesi olarak düzenlendiği düşünülmektedir. Dikdörtgen şeklindeki medresenin kuzeyindeki giriş eyvanının sağında yer alan kümbet, iki katlı olup, kare kaideli ve sekizgen gövdelidir. Her iki katın girişleri ayrı yönlerde tertip edilmiştir. Eserin üst kat girişi medresenin giriş eyvanına, alt kat (cenazeliğin) girişi güney yöne, batıdaki yan eyvanın içine açılan küçük bir düz atkılı kapı açıklığı şeklindedir. Eserin alt kat girişi güneyde tertip edilmiş olup önündeki doğu-batı istikametinde uzanan tonozlu kare bir mekâna açılmaktadır.

Tamamen kesme taşlarla kaplı olan bu kat doğu ve batı kenarlarında açılmış olan iki pencere ile aydınlatılırken günümüzde doldurularak kapatılmıştır. Sanduka ihtiva etmeyen cenazeliğin zemini restorasyonla son şeklini almıştır.

Giriş eyvanından sekiz basamaklı bir merdivenle ulaşılan dikdörtgen şeklinde bir kapı ile girilen ziyaretgah katı eşit yüzeylerden oluşan sekizgen planlıdır. Kümbetin üst katını içte kubbe dışta ise sekizgen şeklinde yükselen duvarları kesme taştan bir külah örtmektedir. Kümbetin iç kesiminde kubbeye geçiş, sekizgen gövdenin köşelerinde yer alan pahlı taşlarla sağlanmıştır. Buradan onaltıgen kasnağa ve kubbeye geçilmektedir. Yalnız köşelerde yer alan bu taşlar farklı şekillerde; mukarnaslı, istiridye kabuğu, üç dilimli olarak süslenmişlerdir.

Kubbe eteği altına açılmış yedi mazgal pencere ile ikinci kat mekanı aydınlatılmıştır.

Bu üst pencerelerden başka kuzey kenarında muhdes olduğu düşünülen bir pencere açıklığı bulunmaktadır. İkinci katta sanduka bulunmamaktadır. Türbe medresenin damı üzerinde sekizgen bir gövde halinde yükselmekte ve piramidal bir külahla nihayetlenmektedir. Dışta da tamamen kesme taşla kaplı ve hiçbir süs ihtiva etmeyen eserin kornişi altında açılan kemerli dar pencereler, duvarların tek dize görünüşünü bozmaktadır. Birbirini takib eden iki konkav silmenin vücuda getirdiği korniş gövdeyi sınırlamakta ve külaha geçişi sağlamaktadır.

Süslemesi: Genel anlamda türbe sade bir yapıdır. Kümbet kapısın çevreleyen bordürlerde kabartma olarak yer alan geometrik geçmelerin dışında herhangi bir bezemeye rastlanmamıştır.

Malzeme ve teknik: Eserde yalnızca kesme taş kullanılmıştır. Avgunlu medresesinin türbesi, Gevher Nesibe Hatun Türbesi’nde olduğu gibi damın üzerinde de devam etmektedir. Burada medresenin bir odasının türbeye dönüştürülmesi yanında üst kısmının dışarıdan da görülmesi sağlanmıştır.

Kitabesi: Türbeye ait herhangi bir kitabe mevcut değildir.

Tarihlendirme: Medresenin planı ve yapı karakteri göz önünde tutularak eserin 13.yüz yılın başlarında veya ilk yarısına ait olabileceği genel olarak kabul edilmektedir. Türbe medrese ile birlikte düşünülmüş ve beraber inşa edilmiştir. Medrese ve türbe, plan gelişimi, mimari elemanlarının özellikleri dikkate alınarak Kayseri’de bulunan örnekleri karşılaştırıldığında 1220-1230 yılları arasında yapılmış olmalıdır.

KAYNAKÇA:

Halil Edhem, Kayseri Şehri, (Sadeleştiren: Kemal Göde) 1000 Temel Eser, No : 93, Ankara, 1982.

Orhan Cezmi Tuncer, Anadolu Kümbetleri I, Selçuklu Dönemi, Ankara, 1986.

Oluş, Arık, “Erken Devir Türk Mimarisinde Türbe Biçimleri, Anadolu (Anatolia), XI., Ankara, 1967.

Alev, Çakmakoğlu, Fetihten Osmanlı Dönemine Kadar Kayseri’de Türk Devri Mimarisi, Ankara, 1997.

Oktay Aslanapa, Türk Sanatı, Ankara, 1972.

Metin Sözen, Anadolu Medreseleri, I, II, İstanbul, 1970, 1972.

M. Abicel, “Kayseri Merkez Avgunlu Medresesi”, III. Vakıf haftası, (4-9. Aralık.1990), Ankara, 1991.

Hakkı Önkal, Anadolu Selçuklu Türbeleri, Ankara, 1996.

Albert Gabriel, Monuments Turcs D’Anatolie, I Paris, 1931.

KAYSERİ TAŞINMAZ KÜLTÜR VARLIKLARI ENVANTERİ