ALACA KÜMBET – KAYSERİ

Yeri: Alaca kümbet, Hunad manzumesinin güneyinde, Talas Caddesi üzerinde, Yoğunburç’un karşısındadır.

Bugünkü durumu: Son zamanlarda restore edilen eser iyi bir durumdadır.

Tarihi: 1184-90 yılları arasında inşa edilmiş olmalıdır.

Plan ve mimari özellikleri :Kübik bir gövdenin üst kısmı pahlanmak (çalınmak) suretiyle elde edilen sekizgen kenarlı kasnak üzerinde yükselen içten kubbe dıştan piramidal külahla örtülüdür. Kare şeklindeki gövdenin pahları güneyde üçgen, kuzeyde dörtgen şeklindedir. Üst katı itibarıyla bir metreden fazla bir bölümü yol seviyesinin altında kalmış bulunan eserin alt katına dair bir iz yoktur. Kapının eşik seviyesinin asıl zemin, belki de oturtmalık seviyesi olarak düşünülmelidir. Kümbetin mumyalık katı yoktur.

İçten ve dıştan kare planlı olan türbenin giriş açıklığı kuzey cephesinin doğu köşesine yakın açılmıştır. Kümbetin kuzey cephesinin sol tarafında yer alan kapıya yedi basamakla inilmektedir. Kapı yanlarda ve üstte düz bir silme ile çerçevelenmektedir. Birbirini kademeli olarak takip eden dar ve geniş bordürlere sahip olan kapının dış bordürü nakışsızdır. Kapının beş sıra mukarnaslı kavsara kemerini bitkisel motifleri olan dar bir bordür takip etmektedir. Oldukça yüksek yapılmış olan kapıdan kare planlı mekâna girilir. Bu bölümde üç kenarda farklı ölçülere sahip nişler,güney duvarında sivri kemerli bir niş yer almaktadır. Batı duvarında ise yüksek sivri kemerli bir niş içine yerleştirilmiş düz atkılı iki pencere yerleştirilmiştir. Ayrıca güney ve batı kenarında açılmış, dışa doğru daralıp küçülen kesme taşlarla kaplı olan iç mekan köşelerde düz pandantiflere dayanan yarım küre şeklinde kubbe ile örtülmüştür. Döşemesi taş kaplama olan üst katta, son tamir sırasında konulmuş taştan bir sanduka mevcuttur.

 Süslemesi: İçte çok sade olan kümbetin bütün süslemeleri kuzeydeki kapısında ve batı cephesinde (penceresi etrafında) yer almaktadır. Geometrik süslemenin hakim olduğu kümbette bitkisel süsleme de görülmektedir.

Malzeme ve teknik: Yapıda tamamıyla kesme taş kullanılmıştır. Duvarlarda kesme taş ve dolgu malzemesi olarak kullanılan moloz taşın yanı sıra pencerelerde ahşap çerçeveler ve ahşap kapı kanadı sonrada yapıya eklenmiştir.

Kitabesi: Kümbetin batı cephesinde dikdörtgen pencerelerin üst kısmında yatık dikdörtgen şeklinde yer alan, kabartma olarak tek satır halinde yazılan kitabede; “Bu türbe merhum emir Sadreddin Ömer bin Cemaleddin Muhammed’indir” şeklinde ibare yer almaktadır. Kitabenin yüzler hanesinde 5, onlar hanesinde de 8 rakamı okunabilmektedir. Birler hanesi tamamen silinmiştir. Yapı H. 580’li yıllarda (M. 1184) Emir Celaleddin bin Muhammed için inşa ettirilmiş olmalıdır.

Tarihlendirme: XIV. Yüzyıl sonları veya XV. Yüzyıl başları.

KAYNAKÇA:

Mehmet Çayırdağ, “Kayseri’de Selçuklu ve Beylikler Devrine Ait Bazı Kitabe ve Mezar Taşları”, Tarih Dergisi, S: XXXIV, İstanbul,1984.

Hakkı Önkal, Anadolu Selçuklu Türbeleri, Ankara, 1996.

Alev Çakmakoğlu, Fetihten Osmanlı Dönemine Kadar Kayseri’deki Türk Devri Mimarisi, Ankara, 1998.

Mahmut Akok, “Kayseri’de Tuzhisarı, Sultan Hanı, Köşk Medrese ve Alaca Mescid Diye

Tanılan Üç Selçuklu Eserinin Rölövesi”, Türk Arkeoloji Dergisi, Sayı : 17-2, 1968, Ankara, 1969.

Orhan Cezmi Tuncer, Anadolu Kümbetleri I, Selçuklu Dönemi, Ankara, 1986.

Oluş Arık, “Erken Devir Anadolu Türk Mimarisinde Türbe Biçimleri”, Anadolu, (Anatolia), Sayı: 11, 1967, Ankara, 1969.

 KAYSERİ TAŞINMAZ KÜLTÜR VARLIKLARI ENVANTERİ