MÜHÜRZADELER KONAĞI – DİVRİĞİ / SİVAS

     Mühürzade Konağı olarak da bilinen Nuri Demirağ Müzesi 1886-1957 yılları arasında yaşayan Divriğili iş adamı ve siyasetçi Nuri Demirağ’ın konağı. 2 katlı, ahşap ve kerpiçle inşa edilen, beyaz sıvalı, cumbalı geleneksel bir Divriği evi. Divriği evlerinde üst kat yaşama alanı olarak kullanılırken, alt katlar daha çok mutfak, kiler, ahır gibi işlevlere ayrılmış.

    Müzede, Nuri Demirağ’ın yaşamına ve icraatına ait belge ve fotoğraflar sergileniyor. Ayrıca kapı ve pencereleriyle, merdivenleriyle, tavan süslemeleriyle klasik bir Divriği evi.

    Mühürzade Nuri Bey, Cumhuriyet’in ilk demiryolu müteahhitlerinden ve 10 bin km’lik demiryolu ağının 1250 km’sini inşa ettiği için soyadı da “demir ağlarla örülen yurda” atfen Atatürk tarafından veriliyor. Tipik bir girişimci ve ilklerin adamı. Türkiye’de ilk yerli sigara kâğıdı üretimi, ilk yerli paraşüt üretimi gibi başarıları vardır, İstanbul Boğazı üzerine köprü yapılması, Keban’a büyük bir baraj yapılması düşüncelerini ilk kez gündeme getirmiş. Ama asıl önemlisi Türkiye’nin ilk uçak fabrikasını kurmuş olması. Aslında Vecihi Hürkuş veya Devrim Arabaları gibi, film olacak, ibretlik bir hikâyesi var. Özetle şöyle:

     1930’larda Türkiye Cumhuriyeti yurtdışından uçak tedariki yapmaktadır. Nuri Demirağ yerli uçak imalatı için çalışmalara başlar. Beşiktaş’ta bir uçak fabrikası kurar. 1937’de ilk tek motorlu yerli uçak olan “Nu. D 36”yı üretir. (Kaynaklarda böyle geçse de Vecihi Hürkuş’un da 1925 ve 1930’da kendi uçaklarını ürettiği unutulmamalı.) 1 yıl sonra 6 kişilik ilk yolcu uçağımız olacak “Nu. D 38” üretilir. Testleri geçerek uçuşlara başlar, Türk Hava Kurumu tarafından sipariş edilir, dünya genelinde ‘’Türk Tipi’’ uçak olarak (A) sınıfına girer. 1938’de THK tarafından istenen son testlerde, uçağın tasarımcısı da olan Selahattin Reşit Alan, Nu. D-36 uçağıyla iniş yaparken, çevredeki hayvanlar hava alanına girmesin diye pistte açılan hendeği görmez ve hendeğe düşer. Reşit Alan bu kazada vefat eder. Bu kazadan sonra THK siparişi iptal eder. Nuri Demirağ, adalete başvurur ancak mahkeme THK lehine sonuçlanır. Uçakların yurtdışına satılamaması için kanun çıkartılır. Bu yüzden sipariş alamayan fabrika 1950’li yıllarda kapanır. Tipik bir meyve veren ağacı taşlarlar veya bu topraklarda gerçekleşen hayaller bir paramparça edilir hikâyesi…