AVGUNLU MEDRESESİ – KAYSERİ

İnceleme Tarihi: Haziran 2006

Yeri: Kayseri ili, Kocasinan ilçesi, Gevher Nesibe (Yalman) Mahallesinde, Şifaiye ve Gıyasiye medreselerinin güney batısında yer almaktadır.

Bugünkü durumu: Kitabevi olarak kullanılmaktadır.

Tarihi: 13. yüzyıl ikinci çeyreği.

Plan ve mimari özellikleri: Vakıflar Genel Müdürlüğünce restore edilen medrese; Tek kat – lı, iki eyvanlı, revaklı avlulu, asimetrik bir plan arz eden, klasik Selçuklu özellikleri taşıyan bir yapıdır. Zaman içerisinde yapı kot seviyesinin altında kalmıştır. Merdivenlerle Medrese avlu – suna inilerek girilmektedir. Medresenin etrafı duvarla çevrilmiştir. Dikdörtgen şeklindeki ya – pının kuzey cephesi hariç diğer cephelerinde mazgal pencereler dışında mimari unsur olma – yan düz duvarlıdır. Yapıya giriş kuzey cephesinin ortasında yer alan, duvar yüzeyinden taşan, beşik tonozla ör – tülü taç kapıyla gerçekleşmektedir. Taç kapının yan duvarlarında basit silmeler bulunmaktadır. Kuzey cephenin batısındaki bölüme yerleştirilen türbe iki katlı olup her iki katın girişleri ayrı yönlerde düzenlenmiştir. Eserin üst kat girişi medresenin giriş eyvanına açılmaktadır. Alt kat girişi güney yöndedir. Türbe medresenin damı üzerinde sekizgen gövde halinde yükselmekte ve pramidal bir külahla nihayetlenmektedir. Kümbetin güneyinde avlunun batısında bulunan beşik tonozlu eyvan avluya kadar uzan – maktadır. Bu eyvanın karşısında olması gereken diğer eyvan ise restorasyon sırasında önü kapatılarak oda şekline dönüştürülmüştür. Böylece Anadolu Selçuklu mimarisinde görülmeyen simetriden uzak bir plan oluşturulmuştur. Açık avlu giriş bölümü hariç üç yönden revaklarla çevrilidir. Yan kanatlarda dört kare ayak ile duvarlar arasına atılan beş kemerli bir revak sistemi vardır. Ana eyvan önünde ise iki ayakla, yanlarda öğrenci hücre duvarları arasında uzanan ve ortadaki kemer açıklığı ana eyvan açıklığı ile aynı olan, üç kemerli bir revak vardır. Revaklar avluya doğru yönlenen beşik tonozlarla örtülüdür. Revakları taşıyan kare ayaklar, sivri kemerlerle öğrenci hücrelerinin duvarlarına bağlanmıştır. Avlunun batı kanadında aynı ölçülerde dört, doğu kanadında ise beş öğrenci hücresi vardır. Avlunun güney kanadında bulunan ana eyvan bütün mekana hakim bir görünüm sergiler. Buranın üzeri, beşik tonozla örtülü olup, avlu zemininden bir basamak yukarıdadır. Eyvanın iki yanında girişleri revaktan olan aynı ölçülerde dikdörtgen planlı beşik tonozla örtülü iki oda bulunmaktadır. Avlunun ortasında yapılan araştırmalarda havuz izine rastlanmamıştır. Giriş eyvanının doğusunda bulunan konsol şeklindeki basamaklar çatıya çıkışı sağlamaktadır.

Süslemesi: Yapıda kümbet kapısını çerçeveleyen bordürlerde kabartma olarak yer alan geometrik geçmelerin dışında herhangi bir bezemeye rastlanmamıştır.

Malzeme ve teknik: Yapının duvarları moloz taş dolgulu, kesme taş kaplamalıdır. Görüldüğü kadarıyla düzgün bir taş işçiliğine sahip olan yapıda başka bir malzemeye rastlanılmamıştır.

 Kitabesi: Yoktur.

Tarihlendirme: Medresenin yapım tarihi ve banisi belli değildir. Medrese içerisindeki kümbetin de kime ait olduğu ve yapım tarihi bilinmemektedir. Şifaiye ve Gıyasiye medreselerinin güney batısında yer alan Avgunlu Medresesinin kitabesi yoktur, ancak 13.yy’da Selçuklu döneminde yapıldığı bilinmektedir. Çifte medrese ile arasında bir bağlantı olduğu bu sebeple de yaklaşık aynı tarihlerde inşa edilmiş olabileceği belirtilmektedir.

Medresenin yapım tekniği ve kümbetin üst örtüde sekizgen olarak belirmesi gibi hususları dikkate alınırsa çifte medrese ile benzerlik taşıdığı görülecektir. Ayrıca medresenin adının nereden geldiği açıkça belli değildir. Avgun veya abgın kelimeleri, Kayseri çevresinde su kaynağı veya kale anlamında kullanılmaktadır. Avgunlu kelimesi; su arkı, kanalı manasında da kullanılmaktadır. Bunun yanında yapının ismiyle argın- argıncık adı arasında ilişki kuran araştırmacılar da bulunmaktadır. Plan gelişimi, mimari elemanlarının özellikleri dikkate alınarak Kayseri’de bulunan örnekleri karşılaştırıldığında 1220-1230 yılları arasında yapılmış olmalıdır.

KAYNAKÇA: KAYSERİ TAŞINMAZ KÜLTÜR VARLIKLARI ENVANTERİ