BETH İSRAİL SİNAGOGU – İZMİR
Mithatpaşa Caddesi 265 numarada bulunan Beth İsrael Sinagogu, Sultan 2. Abdülhamit’in İzmir Valisi eski Sadrazam Kamil Paşa’ya hitaben yazmış olduğu bir ferman uyarınca, Karataş semtinde oturan Musevilerin dini ibadetlerini yerine getirebilmeleri için inşa edilmiştir. 1200 altın liraya mal olan bu sinagog, İzmir’in en büyük havrasıdır. Günümüzde Musevi vatandaşlarımızın dini nikah törenleri bu havrada yapılmaktadır. 1905 yılında inşaatına başlanan sinagog, 1907 yılında hizmete girmiştir.
İzmir il merkezinde, Mithat Paşa Caddesi’nde, Göztepe ile Karantina arasındaki Karataş Mevkii’nde bulunan bu sinagog, Sultan II. Abdülhamit’in izni ile İzmir Valisi eski sadrazam Kamil Paşa tarafından yaptırılmıştır. XIX. yüzyıl sonunda Karataş semtinde yaşayan Musevilerin dini gereksinimlerini sağlamak amacı ile yapılan bu sinagog İzmir’in en önemli sinagoglarındandır. Sinagog 1950’li yıllarda Gizbar Avraam Rubi tarafından yeniden onarılmış ve bugünkü haline getirilmiştir.
Sinagogun yapımında maddi katkısı olan Nesim Levi aynı zamanda Karataş’ta Bet Levi ve Bet Ester isimli iki küçük sinagog ile Asansör’ün yapımında da yardımları olmuştur. Karataş’taki Bet Levi ve Bet Ester isimli iki küçük sinagogun Yahudi cemaatinin ihtiyacını yeterince karşılayamamasından ötürü yeni bir sinagog yaptırılması için vilayet makamına başvurulmuş ve Nesim Levi’nin bu başvurusu üzerine 14 Şubat 1904’te Sultan II. Abdülhamit’in izni ile yeni sinagogun yapımına başlanmıştır. Yahudi cemaatinin de yardımı ile sinagog 920 m2’lik bir alanda 717 m2’lik sinagogun yapımına 1905 yılında başlanmış ve 1907 yılında da ibadete açılmıştır.
Sinagogun yapımında İtalya’dan getirilen mimari malzeme kullanılmıştır. İç mekândaki bezemelerin tamamlanması için uzun bir süre daha çalışmalar sürmüştür. Dikdörtgen planlı, kesme taş ve tuğladan yapılmış olan sinagogun içerisine masif maundan iki adet Tevah (Bimah) ile Ehal Akodeş blokları dönemin yabancı ustaları tarafından yapılmıştır. El yazması Tevratların saklandığı Ehal Akodeş blokunun sürme kapıları üzerine Tevrat’ta ismi geçen ve Tubişvat günü yenmesi gelenekselleşmiş meyve kabartmalarına yer verilmiştir.
Sinagogun alt kısmı erkeklere, üst kısmı da kadınlara ayrılmıştır. Bunlardan erkekler kısmı dört yüz kişiyi alacak kapasitede olup, ara boşluklar ve giriş holünün sandalyelerle doldurulması ile de bu sayı altı yüze çıkmaktadır.
Sinagogun yapı üslubu ve oturma düzeni Türk-Musevi üslubundan farklıdır. Örneğin Ehal Akodeş doğu yönüne değil güneye yerleştirilmiştir. Sinagogun üzeri merkezi bir kubbe ile örtülmesi düşünülmüş ancak, maddi olanaksızlıklar nedeni ile küçük bir kubbe ile örtülmüştür. Sinagogun doğusuna Tevrat üzerinde çalışma yapacak öğrencilere yönelik bir oda yapılmıştır. Sinagogun mermer kaidelerinde yapıya teberruda bulunan kişilerin isimleri yazılmıştır.
