AYA HARALAMBOS BAŞMELEK RUM ORTODOKS KİLİSESİ – KÜTAHYA

KİLİSENİN TARİHİ

Halk arasında Başmelek Rum Kilisesi olarak bilinen Aya Haralambos, (Agia Khurulum Bous) Kütahya ilinde İstiklal Mahallesi, Ertuğrul Gazi Caddesi üzerinde bulunmaktadır. 1834 yılında yaptırıldığı bilinen kilise, yapımından sonra Kütahya’nın en büyük Rum Ortodoks ibadethanesi olmuştur. 1885 yılında ciddi bir onarım görmüş ve şehrin artan Rum nüfusu ile cemaatin en çok tercih ettiği kilise konumuna yükselmiştir. 1921 yılında Yunanistan Krallığı’nın Kütahya’yı işgal etmesiyle bu kilisede yoğun halk ve askeri katılımlarla büyük ayinler düzenlenmiştir. Bunların en ünlüsü 22 Mart 1921 tarihinde düzenlenen ”Te Deum” ayinidir. Yunan işgalinin sona ermesi ve ardından yapılan Nüfus Mübadelesi ile şehrin on binlerce Rum Ortodoks sakini Kütahya’dan göçmüştür. Bunun sonucunda hazinenin mülkiyetine geçen kilise 1955 yılında Kızılay tarafından satın alınarak hastane deposu olarak kullanılmış, 1956 yılından itibaren ise tamamen kaderine terk edilmiştir. Kilise, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulunun 11.06.1967 tarih ve 3517 sayılı kararı ile tescilli bir kültür varlığıdır. Yapı terk edildikten sonra özellikle definecilerin istilasına uğrayarak talan edilmiş ve zaman içinde tahrip olmuştur. 2012 yılında Kütahya asıllı Rumlar kiliseyi ziyaret etmiş ve babası Kütahya’dan İskeçe’ye göçmüş bir papazın eşliğinde yaklaşık 130 kadar Ortodoks Rum kilisenin avlusunda dua etmiştir. On yıllar boyunca ihmal edilen yapının restorasyon kararı 2010 yılında onaylanmasına rağmen halen ihmal edilmekte ve daha çok tahrip olmasına göz yumulmaktadır.

MİMARİ

Birçok açıdan Bizans kilise mimari özellikleri taşıyan yapının kilise binasından ayrı olarak avlusunda orta uzunlukta, sade ve estetik bir çan kulesi vardır. Neo- Bizans mimarisi içine dahil edebileceğimiz ibadethanenin avlusunda iki küçük vaftiz havuzu da bulunmaktadır. Kabaca dikdörtgen yapıdadır ve apsis kısmının bulunduğu tarafı oval biçimdedir. Bu açıdan kilise, İznik Ayasaofya Camii ile oldukça çok benzeşmektedir. İçi oldukça geniş olmakla beraber tavanı birbirine yakın ve muntazam yerleştirilmiş sütunlar taşımaktadır. Kilisenin faaliyet dışı kalmasıyla uğradığı bozulmalar, ‘’Kütahya Başmelek Kilisesi’deki Bozulmalar’’ adıyla, Eskişehir Teknik Üniversitesi, Mimarlık ve Tasarım Fakültesi, Mimarlık Bölümünden Doç. Dr. Hicran Hanım Halaç tarafından 15.08.2018 tarihinde bilimsel bir makaleye konu edilip yayınlanmıştır.

Kaynak: Wikipedia