HÜSEYİN PAŞA HAMAMI – DARENDE / MALATYA
Doğu Anadolu bölgesinde Malatya iline bağlı bir ilçe merkezi olan Darende, ortaçağlarda güney-kuzey kerva!1 yolun üzerinde bulunan önemli bir yerleşim merkezidir. Tohma çayı kenannda, dağlık ve engebeli bir arazi üzerinde kurulmuş olma”! Nedeniyle dağınık bir yerleşim yapısına sahiptir.
Darende tarih içerisinde Triyandafıl, Trianda1 adları ile anılmıştır. Bölgede Geç Hititler, Fiıigler Romalılar ve Bizans1ılar 3 egemenlik kurmuşlardır 7. Yüzyılda, Suriye ‘deki karargâhlarından hareket eden İslam orduları Kayseri ve çevresini ele geçirmişlerdir Darende de ilk olarak bu dönemde Emeviler tarafından fethedilmiştir. 1071 Malazgirt Zaferinden sonra Darende ve Malatya Danişmendli Beyliği idaresindeyken daha sonra 1165 yılında Anadolu Selçuklularının eline geçmiştir. Belde daha sonra Memluklu 7, Eratna, Dulkadirli idarelerine girmiş ve 15 16 yılında Yavuz Selim zamanında ikinci kez Osmanlı
Topraklarına katılmıştır. 1517 yılında Arap Eyaletine, 1520-23’te Rum-ı Hadis Eyaletine,
1530’da Sivas Eyaletinin Divriği Sancağına, 1867’den itibaren Sivas merkez sancağına, 1908’de Sivas Vilayetine ve i 934 yılında da Malatya iline bağlanmıştır.
Darende’nin eski yerleşim yerinin terk edilişine 1295/1875 tarihli Arapça bir kitabe açıklık getirmektedir. Bu kitabede 14, Darende’nin bir belaya maruz kaldığı, evlerinin harap olduğu ve mesire bölgelerinde yeni mahallelerin oluşturulduğu kayıtlıdır.
HÜSEYİN PAŞA’NIN HAYATI
Bu makalede tanıtılan Hamamın konusu olan Darende’li Hacı Hüseyin Paşa, Urfa Valisi Emirül Hac Maktul Ali Paşa’nın damadı olup, Kayın pederi Ali Paşa’nın vefatından sonra 27 yıl Emirül Hac vazifesinde bulunmuştur. Bu şahıs, Adana Zulkadiriyesinde ve Antep’te bulunmuş,
Antep’te bir cami ve bedesten yaptırmıştır. 1140 yılında Emirül Hac Halep Valisi tayin edilmiş, Diyarbakır ve İzmir valiliklerinde bulunmuştur. Hüseyin Paşa Antep’te Osmaniye Medresesi, Çıkrıkçı, Hamamı ve Pazaryeri gibi imar faaliyetlerinde bulunmuştur15 Darende’de Ulu Cami minaresi, Çarşı Camii’ni (Camii Suk), Hatuniye Medresesini onartmış ve A1idede mevkiinde de bir cami yaptırmıştır. 1743 (1156) yılında Darende’de vefat etmiş ve medfun bulunduğu Baldeken türbesi, Darende’de kendi adıyla anılan Hamamı’nın güneyinde yer almaktadır
TARİHÇE
Yapı üzerinde inşaatla ilgili bilgi veren herhangi bir kitabe mevcut değildir. Ancak Hüseyin Paşa’nın torunu İbrahim Paşa’nın 1193/1779 tarihli vakfiyesinde “… Ceddim Hüseyin Paşa’nın bina eylediği hamama muttasıl eyledim han… “17 şeklinde kendi yaptırdığı hanın yerini tarif ederken hamamın da dedesi Hüseyin Paşa tarafından inşa edildiğini bildirmektedir. Söz konusu vakfiyede bahsedilen tek yapı hamam olmayıp, Yusuf Paşa Bedesteni, Çarşı Camii (Camii Suk) gibi diğer yapılardan da bahsedilerek, bugünkü eski şehir bölgesi tarif edilmiştir. Tesbit edebildiğimiz Hüseyin Paşa’ya ait 1131/171 8,
1133/1720 yıllarında düzenlenmiş iki vakfiyede de hamamdan bahsedilmemektedir. Buna göre Hüseyin Paşa 1] 33/1720 yılında vakfiyesinin düzenlenmesinden sonra ve 1156/1743 yılında vefatından önce, hamamı inşa ettirmiş olmalıdır.
Ancak bazı kaynaklarda Hamamın, Hasan Paşa tarafından, şehre getirilen sıcak suyun üzerine 1837 yılında çifte hamam olarak yaptırdığı kayıtlıdır Oysa Hüseyin Paşa’nın Darende’de kayaları yardırarak getirdiği suyun üzerine 1253/l837 de yaptırdığı hamam değil, bir gusülhanedir.
Burada hamamın kadınlar ve erkeklerce nöbetleşe kullanılması yapının yanlışlıkla Çifte Hamam olarak algılanmasına sebep olmuştur. Yapı, mimari plan açısından da tek hamamlar grubuna girer.
Kaynak: Dergi Park
