ADAKALE MAHALLE ÇEŞMESİ – MANİSA
Çeşme Manisa’nın Adakale Mahallesi Ada: 65 Parsel: 7 2910 Sokak (Dağ Yokuşu) üzerinde, eğimli bir yol üzerindedir.
Bağımsız, tek cepheli, dikdörtgen prizma gövdeli çeşme, 414 cm. genişliğinde, 158 cm. derinliğinde ve 406 cm. yüksekliğindedir. 96 cm. derinliğinde gemi teknesi kemerli nişe sahip olan çeşme, tas, tuğla ve devşirme malzeme ile inşa edilmiştir. Üzeri geriye doğru eğimli bir çatıyla örtülü olan yapının cephesi, özgününde kaç sıra olduğu anlaşılamayan, günümüze bir sırası ulaşabilmiş kirpi saçakla sonlanmaktadır.
Yapının yan cephelerinde bir sıra tas ile bir sıra tuğladan oluşan almaşık örgü dikkati çekerken, taslar bir sıra dikine tuğlalar ile kasetlenmiştir. Yapının arka cephesinde moloz taş ve yer yer tuğla malzeme kullanılmıştır. Çeşme ön cephesinde ise farklı bir uygulama vardır.
Kemer üzengi hattına kadar yan cephelerdeki örgü sistemi tekrarlanırken, bu noktadan itibaren sivri kemerde düzgün kesme taş, köşeliklerde tuğla malzeme kullanılmıştır. Kemerde kullanılan kesme taslar bir sıra tuğla dizisi ile çevrelenmiştir. Yapıda kullanılan tuğlaların uzun yüzleri 26 cm., kalınlıkları 4 cm. dir. Kemer üzengi noktasının üst kısmında kalan yüzey 5 cm. derinliğinde çökertilerek dikdörtgen bir çerçeve oluşturulmuştur. Çeşmede devşirme malzeme kullanımı dikkat çekmektedir. Çeşmenin doğu yan yüzünde yassı bir sütunun, inşa malzemesi olarak kullanıldığı görülürken, ön yüzde kemerin ayaklara oturduğu noktada ise üzeri yazılı bir parça bulunmaktadır. Ayrıca H. Acun, sağ kemer köşeliğinde yer alan, ortası rozetli, haça benzeyen devşirme bir malzemeden de bahsetmektedir. Sol kemer köşeliğindeki devşirme malzeme de günümüzde yerinde değildir. D. Adıgüzel, sol kemer köşeliğindeki devşirme panonun Türk dönemi yapılarından alınmış olabileceğini belirtmiştir. Çeşme nişi dip duvarında moloz tas ve tuğla malzeme kullanılmıştır. Lüle deliği 6 cm. çapında olup yüzeysel kazınmış bir sivri kemer ile belirginleştirilmiştir.
Çeşmenin yalağı, niş boyunca uzanan sekinin ortasında yer almaktadır. Günümüzde işlevini sürdüren çeşmenin suyu, şehir şebekesine bağlanmış borudan akıtılmaktadır.
Çeşme üzerinde kitabe bulunmamakla birlikte çeşmeyi tarihlendirmemize yardımcı olacak bir belge yoktur. Mimari özelliklerine göre, niş derinliği, kemerde tuğla kullanımı ve çeşme boyutları dikkate alındığında, Manisa’da bu çeşmeye benzer örnekler yer almaktadır.
Bu örneklerden Hüsrev Ağa Çeşmeleri XVI. yüzyıl ikinci yarsında, Dokur Çeşme ise XVII. yüzyıl ilk çeyreğinde yapılmıştır. Günümüzde mevcut olmayan Göktaşlı Camii’nin alt tarafında yer alan bir çeşmenin cephe düzenlemesi bu çeşme ile benzerlik göstermektedir.
Kemer köselikleri tuğla ile yapılmış olup, köseliklerde Adakale Mahallesi’ndeki Çeşmede mevcut olmayan devşirme malzemelere benzer süslemeler yer almaktadır.
Bu çeşme H. 950/M. 1543 tarihlidir. Daha kesin ya da daha dar bir tarih aralığına tarihlendirme yapmamıza yardımcı olabilecek belgeler bulununcaya kadar, çeşmenin XVI. yüzyılda yapılmış olabileceğini ifade etmek şimdilik uygun olacaktır.
KAYNAK: Sipil’den Manisa’ya Ab-ı Hayat Manisa Çeşmeleri
