KOCA SEYFULLAH CAMİİ – ŞAPHANE / KÜTAHYA
Şaphane’de madenin yakınına kurulan ilk köyün adının Boncuktaş olduğu rivayet edilmektedir. Köy eşkıya baskınlarından korunmak için bazı kişilerin aşağılarda ev yapması nedeniyle zamanla aşağıya dere içine iner. Ormandan ağaç kesiminin yasaklanması, şap madeni kazanlarının tehlike oluşturması nedeniyle zamanla ormanlık araziden dere içerisine yerleşilmiştir. Şaphane merkezine yerleşilmesi ile birlikte yerinden kesilen ağaçlarla yapılan bir cami mevcuttur. Diyanet kayıtlarında tarihi kesin olmamakla birlikte yapılış tarihi (1490) olarak belirtilmektedir. Altında dükkanlar vardır. Osmanlı mimarisinin ilginç örneklerindendir. Yirminci yüzyılda Ulucamii olarak anılan caminin Mimar Sinan’ın kalfalarından Kocaseyfullah tarafından yapıldığı, bu nedenle adının Kocaseyfullah Camii olarak eskiden beri söylenmekte olduğu belirtilmiştir. Caminin tamamı ahşap ve ahşap oyma süslemedir. Vakıf malı olması nedeniyle hiç bir tadilat yapılamamaktadır. Kalın ve büyük ağaçların sütun şeklinde kesimi ile mimari tarzdan ahşap olarak yapılmıştır. İç alanı 615 metrekaredir. Camide aynı anda bin kişi rahatlıkla ibadet edilebilecek genişlikte yapılmıştır. Tamamı ahşap olduğundan ısıtma sistemi yoktur.
Cami içinde mihrabın sağ ve solunda bulunan ahşap sütunlar yıllarca öncesinde caminin zemin kaymasının kontrolü için yapılmıştır. Depreme ve olabilecek yer sarsıntılarına karşı terazi görevini yapan iki sütun halen mevcuttur.
Mihrabın sağ ve solunda 210 santimetre uzunluğunda 43 santimetre çapında iki adet ahşap sütün vardır. Bu iki sütun yıllar önce deprem ve yer sarsıntılarında caminin zemin seviyesinin ölçümü için yapılmıştır.
Şaphanede toplam arsa alanı 750 metrekare olan Koca Seyfullah Cami’nin mihrabında bugün her iki ahşap sütun mevcuttur. Ortalarından birer çivi ile tutturulan iki sütun dönerek bugün bile görevini yapmaktadır. Bölgede meydana gelebilecek herhangi bir sarsıntı ve deprem halinde caminin yerleşim dengesinin bozulup bozulmadığı bu sütunların kontrolünden anlaşılacaktır. Avrupa da gerçek anlamda rasathane 1561’de Almanya’nın Kassel kentinde kurulmuştur. Avrupa’daki rasathaneden yıllar önce Türklerin Camii mihraplarına deprem ölçme sistemi kurması düşündürücüdür.
Deprem ve diğer yer sarsıntılarında kayan herhangi bir sütun milimetrik ölçü ile kaysa bile dairesel dönüş tamamlanamayacaktır. Sütunlardan herhangi birinin dairesel dönüşümü tamamlamaması halinde caminin zemin dengesinin bozulduğu anlaşılacaktır.1970 yılında meydana gelen Kütahya Gediz depreminde çok yakın olmasına rağmen Şaphane ilçesi fazla zarar görmemiştir.
Koca Seyfullah caminin içi tamamı ahşap şekilde tanzim edilmiştir. Usta hattatlarca oyma ve süsleme yapılmıştır. Cami içinde bulunan resimler yaşam – ölümü anlatmaktadır. Tavanı tamamen ahşap el işçiliğidir. Güzel ve renkli görünümlüdür.
Kocaseyfullah camii beraatın da; yapım tarihi 1490 olarak yazılmaktadır.
Kaynak: ŞAPHANE-KÜLTÜR VE MEDENİYET
Fotoğraflar: Mustafa Gürelli
