KADIZADE ( CAZİR – KAZİROĞLU ) CAMİ – TİRE / İZMİR

Kadızade Camisi , Ertuğrul Mahallesi, Kaziroğlu Sokakta bulunan külliyenin bir parçasıdır. Zaviye, Vakıflar Bölge Müdürlüğü eski eserler fihristinde AYDINOĞLU BEYLİĞİ devri yapıları içinde ele alınmaktadır.
Emir Muhittin Bey tarafından XIV. yy da Zaviye olarak yaptırılan cami Cumhuriyet dönemine kadar MEVLEVİHANE olarak çalışmıştır. Tire Mevlevihanesi, ve Yeşil İmaret Mevlevihane’sinden sonra kentin üçüncü büyük Mevlevihane’sidir. Banisi Muhiddin Bey’in Sultan Murat’a sunduğu “Musiki “ adlı Mevlevi müziğine dönük önemli kitabı bulunmaktadır.
Külliye, zaviye, medrese, çeşme, ve bahçedeki hazireden oluşmaktadır. Cami ile ilgili vakıf kayıtlarında “ Vakf-ı Muhiddin Bey be namı Mescidi Kaziroğlu” olarak ele alınmaktadır. Yapı diğer kayıtlarda, Kazirzade, Veled-i Kadı, İbni Kadı, ve İbni Gazi gibi adlarla yer alırken halk ağızında “ Cazir “ olarak ifade edilmektedir. 1860 yılında onarım gören cami son olarak 2015 yılında restorasyona alınmıştır. Bu restorasyonlardan özgün yapısını ve süslemelerini kaybetmiştir.
Bir Mevlevi zaviyesi iken camiye dönüştürülen yapının 1530 yılı defter-i Hakani kayıtlarına göre zengin bir vakıf varlığı vardır. Aydınoğlu İs Bey, ve Halil Yahşi Bey’den sonra en çok geliri olan vakıflardır.
Medrese odaları Caminin bahçe zemininden 1 metre kadar yukarıda yer almaktadır. Sekizgen bir kasnağa oturan kubbe kiremit ile örtülüdür. Caminin haremi 6,90 m. X 6,90 m ölçülerde olup kubbeye geçiş pandandifler ile sağlanmıştır. Kasnak eteği dişli silmelerle dekore edilmiştir. Sonradan eklenen son cemaat yeri dört bölmelidir. Zencirek formlu minaresi caminin doğusunda olup tek şerefelidir.
Caminin doğusunda medresesi bulunmaktadır. Medrese, beş hücreden meydana gelmektedir. Bahçeden bir metre yüksekliktedir. Medrese odalarının alt katında dar bir koridorla girilen ÇİLEHANESİ vardır. İki katlı olan Medresesi, 1916 tarihindeki büyük yangında ciddi hasar görmüştür.
Caminin haziresi özellikle müderrislerin zenginliği ile dikkat çekmektedir. Medresesi kentin en önemli medreseleri arasında yer alırken Kazirzade Hafız ali, Kaşlı Hasan Efendi, Hacı Musa, Hafız hasan, Hafız Ahmet, Şerbetçizade Hacı Hafız, Hayri Dede gibi önemli müderrisler ders vermiştir.
KAYNAK: A. MUNİS ARMAĞAN