HACI BAYRAM VELİ CAMİ – ANKARA

Hacı Bayram Veli

Asıl adı Numan-bin Koyunluca Ahmed olan Hacı Bayram Veli 1352 (753 H.) yılında Ankara’nın Solfasol Köyü’nde doğmuştur.

Bayrami tarikatının kurucusu, mutasavvıf bir şairdi. Ankara ve Bursa’da tahsilini tamamladıktan sonra, Ankara’da Meklike Hatun adlı bir hayırseverin yaptırdığı Karamedrese’de tedrisata başlamıştır.

Büyük tarikat adamlarından Kayserili Şeyh Hamideddin Aksarayi’nin davetine uyarak tarikata girmiştir. Mürşidi ile birlikte Şam ve Hicaz’a giderek üç yıl orada kalmıştır. Ankara’ya döndükten sonra tarikatını kuran Hacı Bayram Veli’nin etrafında binlerce mürid toplanmıştır. Hacı Bayram Veli 1429 (833 H.) tarihinde vefat etmiştir. İki ilahisi ve birkaç gazeli bilinmektedir.

HACI BAYRAM CAMİİ

Ankara’nın Ulus semtinde Augustus Tapınağı’nın bitişiğindedir.

İlk yapılış tarihi 831 H. (1427/28) olan cami bugünkü haliyle 17. ve 18. asır camilerinin karakterlerini taşır.

Cami uzunlamasına dikdörtgen bir plana sahiptir. Kuzeyde ve batıdaki son cemaat yeri sonradan ilave edilmiştir.

Türbenin güneydoğu duvarında kare planlı taş kaideli, silindirik tuğla gövdeli ve iki şerefeli minare bulunmaktadır.

Caminin son cemaat yerinin güneye bakan çıkıntı duvarında sülüsle yazılmış kelime-i tevhid mevcuttur.

Tek sahınlı iç mekân ahşap tavan ile örtülüdür. Tavanın ortasındaki altıgen biçimli büyük rozet altı sıra çiçekli bordürle çevrelenmiştir. Aynı rozet daha küçük ölçüde kadınlar mahfilinin batısındaki ek mekân tavanının ortasındaki dikdörtgen panoda da yer alır.

Caminin iç mekân tavanındaki pervazlarda çiçek desenleri yer almaktadır. Kadınlar mahfilinde de aynı tip pervazlar kullanılmıştır.

Caminin alt pencereleri dikdörtgen biçimindedir ve demir parmaklıklıdır. Dışta sivri kemerli nişlerle kuşatılmıştır. Üst pencereler sivri kemerli, alçı şebekeli ve vitraylı olup etrafları kalemişi bitkisel desenlerle çevrilidir.

İç mekânın duvarlarındaki Kütahya çinileri pencere üstlerine kadar yerleştirilmiştir. Çinilerden sonra kalemişi palmetli bordürle düz duvara geçilir.

Alçı mihrap kalıplama tekniği ile yapılmıştır ve mukarnas nişlidir. Mihrap alınlığında beş sıra halinde nesih yazılı Kuran sureleri yer almaktadır.

Kelime-i tevhid yazısını süsleme olarak mihrap bordürlerinde de görebiliriz. Boyalı minber kündekâri tekniği ile yapılmıştır ve güzel bir işçilik sergilemektedir.

Camideki ahşap üzerine boyama nakışlar Nakkaş Mustafa’ya aittir. Caminin 1714 yılında Hacı Bayram Veli’nin torunlarından Mehmet Baba tarafından tamir edildiği kıble tarafındaki iki kitabede yazılıdır.

Hacı Bayram Veli Cami Bayram sokakta Augustus Meydanı’nda yer alır. Taş kaideli, tuğla duvarlı kiremit çatılı bir camiidir. Planı uzunlamasına dikdörtgen olan cami, doğusunda Augustus Tapınağı duvarına, güneyde Hacıbayram Veli Türbesi‘ne dayanmıştır. Kuzeyde ve batıda haremin yarıdan fazlasını kaplayan son cemaat yeri sonradan ilave edilmiştir. Kare taş kaideli, silindirik tuğla gövdeli ve iki şerefeli minare türbenin güneydoğu duvarında yükselir. Dışta alt pencereler sivri kemerli taş nişlerle kuşatılmıştır. Alçı şebekeli üst pencereler sivri tuğla kemerlidir. Son cemaat yerinde, ayrıca; dikdörtgen ara pencereler sıralanır. Son cemaat yerinin güneye bakan çıkıntı duvarında yeşil sırlı tuğlaya benzer yağlıboya ile sülüs yazı ile “Kelime-i Tevhid“ yazılıdır. 

Harem tek sahınlıdır ve kasetleme işçiliği ile yapılmıştır. Ahşap tavanlıdır. Kuzeyde ahşap kadınlar mahfili yer alır. Tavan, kenarlarda çeşitli çiçek desenleriyle süslü bir pervaz ile çevrilidir. Haremde duvarlar pencere üstlerine kadar, yenilenmiş olan çinilerle kaplıdır. Müezzin mahfilinin altında eski çiniler mevcuttur. Bunlar 18’inci yüzyıla ait Kütahya çinileridir. Kalıplama tekniği ile yapılmış olan mukarnas nişli mihrap sonradan boyanmıştır. En dışta mukarnas frizi ile kuşatılmıştır. Tepesi mazgal gibi palmet yaprakları ile taşlanmıştır. İkinci bordürde neshi yazı ile “Kelime-i Tevhid“ tekrarlanır. Üçüncü bordür yıldızlar meydana getiren çokgenlerle doldurulmuştur. Dördüncü bordür yine “Kelime-i Tevhid” in tekrarlandığı neshi yazı ile süslenmiştir. Taklit kündekâri tekniği ile yapılmış ahşap üzerine boyalı minber kaliteli bir işçilik sergiler.

Camide ahşap üzerine boyalı bütün nakışlar Nakkaş Mustafa tarafından yapılmıştır. Camii Hacı Bayram-ı Veli’nin torunlarından Mehmet Baba tarafından 1714 tarihinde tamir ettirilmiştir. İlk yapılışı 1427–1428 tarihlerinde olan camii, tavan, mihrap-minber işçiliği süslemesi, müezzin mahfili altındaki çinileri ve tavan yapımı ile tamamen 17’nci yüzyıl sonu 18’inci yüzyıl başı Ankara camilerinin karakterini kazanmıştır. Tamir kitabesi de bunu gösterir. Hacı Bayram Veli Cami Ankara’nın en önemli camilerindendir.

KAYNAK: KÜLTÜT PORTALI