HACI ALİYA CAMİİ – POÇİTEL / SARAYBOSNA
Hacı Aliya Camii Saraybosna’ya bağlı Poçitel kasabasında yer almaktadır. Poçitel Saraybosna’ yı Adriyatik Denizine ulaştıran karayolu üzerinde kayaların oluşturduğu vadi üzerine kurulmuş bir Osmanlı kasabasıdır. Kasaba 1383 yılında Kral Stephan tarafından kurulmuş, dağların topografik yapısına göre kademeli şekilde yerleşim göstermiştir
Saraybosna köylerinde özellikle kuzey bölgelerinde ahşap yapılar yaygınken, kıyı bölgesine yakın olması nedeniyle Poçitel’de kent mimarisi oluştururken taş malzeme kullanılmıştır. 1471 yılında Osmanlı tarafından fethedildikten sonra bu mimari yapı terkedilmemiş ve sınır savunma kasabası olarak dik yamaç üzerine taştan inşa edilmiştir. Bu tarihten itibaren Poçitel’in kale surları arasına şehrin ana hatlarını oluşturan Hacı Aliya Camii, Medrese, Han yapıları, Poçitel Saat Kulesi ve Mektep inşa edilmiştir Poçitel’in 1471 yılında Osmanlı yönetimine geçmesi ile kentin önemi giderek artmıştır. Osmanlı daha iyi ve güçlü kent yapısı oluşturabilmek için kamusal yapılara önem vermiştir. Poçitel’de bugüne ulaşabilen ya da 1992-1995 Bosna savaşı esnasında zarar görüp tekrar restore edilen önemli tarihi yapılar yer almaktadır. Hacı Aliya Camii’nin Genel Mimari Özellikleri Hacı Aliya Camii Osmanlı Devletinin 15 ve 16.yy dönemi mimari yapısını yansıtmaktadır. Camii inşasında bir plakaya hicri 970’de (1562/3 yılları) Musa Oğlu Hacı Ali (Ali Bin Musa Ağa) hayrına yapıldığı yazılmıştır. Ali Bin Musa Ağa’nın Fazıl Ahmed Paşa’nın kethüdası Şişman İbrahim Paşa’nın ailesinden olması sebebiyle, camii daha çok Şişman İbrahim Paşa ismi ile anılmaktadır. Poçitel halkı camii’yi Şişman İbrahim Paşa’nın yaptırdığına inanmaktadır. Anlatılan bir hikâyeye göre Paşa, Camii’nin bulunduğu bölgede çocukluğunu geçirmiştir. İstanbul’da paşa olduktan sonra biriktirdiği parayı bir karpuzun içinde ailesine yollayıp, annesi de paranın tamamını camii inşası biriktiriyormuş. Yine rivayete göre camii inşasında da taşların arasına depremde zarar görmemesi için kurşun dökülmüştü.
Hacı Aliya Camii’nin inşasında Balkanlar’da yaygın olarak görülen kubbeli camii tipi tercih etmiştir. Camii kare planlı ve tek boşluklu kubbe ile örtülüdür tıpkı Mostar’daki Karadjozbeg Camii (1577), Foça’da Hasan Nazirveya Aladža Camii’si (1550/1) gibidir. Yapının geri kalanını üç küçük kubbe sundurma ve ahşap giriş kapısının sağında bulunan minare tamamlanmaktadır.
Mihrap, minber, kemer, son cemaat yerin duvar yüzeylerinde 18. Yüzyıla ait duvar süslemeleri bulunmaktadır. 1992-1995 Bosna-Hersek savaşı esnasında Camii’nin kubbesi, son cemaat yeri ve minaresi tamamen yıkılmıştır Restorasyon çalışmasıyla Camii kubbesi, son cemaat yeri ve minaresi tekrar yapılmıştır. Genel yapıyı oluşturan duvarlar orijinaldir. Mihrapta ve pencere üstünde görünen beyaz kısımlar yenidir ve bu bölümler de Camii’nin yenilenmiş halini yansıtmaktadır.
Kaynak: Bosna Hersek Bir Osmanlı Mirası, Hacı Aliya Camii PDF
