DİANA HAMAMLARI VE HALKAPINAR SU DERLEME YAPISI – HALKAPINAR – İZMiR
Halkapınar çevresi antik dönemden bu yana su ile öne çıkan yerleşim yerlerinden biri olmuştur. Ünlü tarihçi Heredot bölgeyi,( Bereket Tanrıçası güzeller güzeli Artemis (Diana) in yanındaki perilerle birlikte gelip her gün yıkandığı yer ) şeklinde nitelemiştir.
Bölgeye Halkapınar ve Diana Hamamları isimlerinin verilmesinin nedeni, çeşitli kaynaklarda Diana Hamamları yani Halkapınar’ın bir havuz içine alınmış halka şekline benzeyen su kaynağı olması ve havuzun içinde Tanrıça Diana’ya ait bir heykel başı bulunması olarak belirtilmiştir.
Öte yandan İzmir’in su yetersizliği sorunu giderek artmaktadır ve Halkapınar su kaynaklarıyla gündemdedir. İzmir valisi Mehmet Kamil Paşa nın öncülüğünde kurulan ve bir Belçika ortaklığı olan (İzmir Suları Osmanlı Şirketi ) ne 1893 tarihinde 47 yıllığına İzmir içme suyu için imtiyaz verilmiştir.1895 yılımda Halkapınar kaynakları Sular İdaresince temizlenmiş ve imtiyaz 87 yıla çıkarılmıştır.
Halkapınar Su Derleme Yapısı, Halkapınar mevkiinde, İZSU Genel Müdürlüğüne bağlı tesisler alanında yer almaktadır.
Söz konusu su yapısı ise Halkapınar gölü ile eski kervan yolu arasında konumlanmıştır.19. yüzyılın ikinci yarısında ilk defa yapıldığı düşünülen havuz yapısının 1895 yılında kurulan Sular İdaresi ile su toplama-çökeltme–dağıtım havuzu haline getirildiği, 20. yüzyıl başında da simgesel fonksiyonu olan ve günümüzde adından ( su alma yapısı ) olarak söz edilen, restorasyona konu olan müzeyyen orta yapının yapıldığı anlaşılmaktadır. Yani söz konusu yapı, dışarıdan görünmeyen ve zemin kotundan 5-6 m aşağıda olan bir fonksiyonun anlatımıdır.
1975 yılında Kültür Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından Halkapınar’daki su tesisleri, su havuzu ve göl alanı 3. derece sit alanı olarak koruma altına alınmıştır.
Halkapınar Su yapısı için İZSU tarafından 2005 yılında restorasyon projesi hazırlatılmış ve 2006 yılında İzmir 1. Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından onaylanmıştır. Restorasyon uygulaması için hazırlıklar
yapılmaktadır.
BAZILARI HALKAPINAR GÖLÜNÜN ARKELOJİK HİÇBİR DEĞERİ OLMADIĞINI SÖYLEMİŞ. DELİLLER AŞAĞIDA EKTEDİR.
EK BİLGİ: 1
SÜTUNLAR HAKKINDA:
Tavanı taşıyan 12 sütunlardan biri oluklu (minberin sağındaki ilk sütun) diğerleri düz sütunlar olup uzunluğu 3,75 m. Çapı 35 cm. dir. Ayrıca son cemaat yeri 4 adet sütunları da dahil tamamı HALKAPINAR ARTEMİS/ DİANA hamamlarından İskender zamanı öncesinde var olduğu düşünülen tapınaktan gelmiştir.
Mihrabın sol tarafına düşen sütunun üzerinde Meles tanrıçasına ait Helen dilinde yazılmış bir kitabe bulunmaktadır.
XIX. yüzyıl başlarında İzmir’e gelen ve Bornova’ya uğrayan Fransız Gezgin JOSEPH MİCHAUD eserinde; burada “ antik yapı ve kalıntılarının bulunmadığını sadece eski bir camide Diana banyolarından geldiği söylenen eski Yunanca bir yazılı mermer sütun bulunduğunu kaydederek bu taşın kitabesini vermektedir.
F. SLAARS ise kendisinin kopya ettiği yazıtta;
“ Her bir çeşit kötülüğü, salgını yok eden kurtarıcım, Meles’in tanrısına sundum saygılarımı” şeklinde tercüme etmiştir.
Çok tanrılı inanç döneminden kaldığı anlaşılan bu yazıtın tarihi olarak 166-173 yıllarında Roma’yı ve İzmir’i de kırıp geçiren veba salgını dönemine ait olduğu ileri sürülmüştür.
Ancak günümüzde sütundaki yazıtın açıkta durmasının istenmemesi dolayısı ile üzeri kapatılıp görülmemektedir.
KAYNAK: VEHBİ GÜNAY (tarih inceleme yazıları)
FOTOĞRAFLAR: EROL ŞAŞMAZ ( Eski ve bazı fotoğraflar alıntıdır.)
EK BİLGİ: 2
DİANA / ARTEMİS HAMAMINDAN ÇIKAN HEYKEL HAKKINDA:
DİĞER BİR FRANSIZ GEZGİN ARAŞTIRMASI :
HALKAPINAR DİANA HAMAMLARINDAN ÇIKTIĞI YAZILI ve İSPATLANMIŞ OLAN ARTEMİS HEYKELİ İSTANBUL ARKELOJİ MÜZESİ 121 NOLU KAYITLA DAHA ÖNCE TEŞHİR EDİLMEKTE İKEN MÜZENİN RESTORASYONU NEDENİYLE DEPOYA KALDIRILDI. TEKRAR TEŞHİRE AÇILACAK…….
