HAFİK İLÇESİ TANITIMI – SİVAS
Hafik, Sivas ilinin doğusunda, Kızılırmak havzasında, Sivas-Erzincan E E88 karayolu üzerinde kurulmuş bir ilçesidir. Bilinen en eski adı Hafik olup 13. yüzyılda İbni Bibi tarihinde kaydedilmiştir.[kaynak belirtilmeli] 1873 yılında Koçhisar adıyla kaza olmuştur. 1926 yılında yeniden Hafik adı kullanılmaya başlanmıştır.
Sivas il merkezinin 39 km doğusunda, 2.382 km² yüzölçümüne sahiptir.[kaynak belirtilmeli] İlçe halkının temel geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Küçük ölçekte sanayi ve çarşısı bulunmaktadır. Küçük ve mevsimlik maden işletmeleri bulunmaktadır.[kaynak belirtilmeli] İlçede Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Tarım Kredi Kooperatifi, T.C. Ziraat Bankası bulunur. İlçedeki Hafik Gölü etrafında dinlenme, piknik ve gezinti alanları tesisleri mevcuttur.
COĞRAFİ KONUMU
Hafik İç Anadolu Bölgesinin yukarı Kızılırmak bölgesinde yer alır; Kuzeyinde Tokat’ın Almus ilçesi ve Sivas’ın Doğanşar ilçesi, Güneyinde Ulaş ilçesi, doğusunda Zara ilçesi, Batısında Sivas il merkezi ile çevrilidir.İlçede iki türlü iklime rastlanır. Sert ve kuru karasal iklim ile kısmen yağışlı Karadeniz iklimi, ilçenin güney kısımları ise ilçe merkezi kışları soğuk ve kar yağışlı yazları ise sıcak ve kuru geçen karasal iklimin egemenliği altında iken ilçe merkezinin . Kuzeyinden geçen hattın kuzey kesimi kısmen ılık ve yağışlı geçen Karadeniz ikliminin etkisinde bulunur. Güney kesimlerinin zayıf bitki örtüsü yöreye özgü ot, çalı ve ağaç guruplarından oluşur. Kuzey kesimlerinde ise Çam, Kayın, Meşe, Ceviz ve yöreye uygun öteki öteki bitkilerden oluşan güçlü bir yeşil örtüsüne rastlanmaktadır.İlçenin Merkez Nüfusu 5.526, Köylerinin nüfusu 13.687 olup toplam nüfus 19.213 dür.İlçenin yüzölçümü 2382 Km2’dir. İl merkezine olan uzaklığı 37 Km’dir. İlçenin güneyinden merkeze uzaklıktan Kızılırmak geçmektedir. Bu ırmak geçtiği köylere göre çeşitli adlar almaktadır. Dışkapı Köyü yakınlarında koru çayı ile eski Tavşanlı yolunun ırmağı kestiği mevkide ise acısu ile birleşmektedir.İlçenin toprak yapısına göre İlçe sınırları içinde pek çok küçük göl bulunmaktadır. Göllerin hemen hemen tamamında balık, su kuşları yaşayabilmekte ve yörede yaşayan vatandaşların ihtiyacını karşılayacak ölçüde saz bitkisi (kamış) bulunmaktadır. Bu göller Hafik Gölü, Büyük ve Küçük Lota, Yarhisar, Çimenyenice, Kurugöl, Kemis ve Hanzar gölüdür.İlçenin arazisi genel olarak dağlık ve yaylalıktır. Farklılık göstermekle birlikte Rakım 1400-1700 arasında değişiklik göstermektedir. İlçe toprakları bir el şeklinde kuzeyden güneye doğru uzanan bir görünümdedir. İlçenin Kuzeyinde Tekeli ve Dumanlı dağları bulunmakta orman örtüsü ile kaplı bir görünüm arz etmektedir. İlçenin güneyinde en yüksek dağ Gürlevik Dağıdır. İlçenin orta kısımları özellikle Kızılırmak boyunca kısmen düzlük ve sulanabilir eğimdedir.
TARİH
İlçede ilk yerleşim Hafik Gölü’nde, kuzey kıyıya yakın bir yerdeki Pılır Höyük’tedir.[kaynak belirtilmeli] Höyükte İlk Tunç Çağı ve Kalkolitik Dönem gereçleri veren katmanların ve gölün su düzeyinin altında üst katmanların çanak çömleğinden tümüyle farklı bir tür çanak çömlekle karşılaşılmıştır.[kaynak belirtilmeli] Neolitik Dönem özellikleri gösteren bu buluntuların yanı sıra aynı döneme işaret eden başka buluntular da vardır. Çakmaktaşından minik uçlar, obsidyenden mini yaprak uçlar baskı çentikli olarak dişlikleri, el değirmeni taşları, tokmakları, kumtaşından yapılmış idoller ve hayvan kemikleri Pılır Höyük’te yapılan sondajda, yapı kalıntısı olarak da silindir biçimli çukurlar ve ağaç parçaları saptanmıştır. Ağaç parçaları ve ahşap izleri, kazıklara aittir. Neolitik Dönem’den sonra da Pılır’da yerleşim devam etmiştir. Ayrıca Beypınarı Köyü’ndeki Tekur Kalesi’nde toplanan seramiklerin incelenmesi sonucunda Helenistik-Roma Dönemi, Ortaçağ kaba seramiği ve boyalı seramik ve Erken Tunç Çağı perdahlı seramiklerden bu bölgenin Erken Tunç Çağı’nda yerleşim gördüğünü kanıtlamaktadır.[kaynak belirtilmeli] 3000 yıllık yerleşimi olan Karlı Köyü, Boztepe Höyüğü’nde 1955 yılında Burney’in yüzey araştımaları sonucunda MÖ 3000 ve Demir Çağı’na ait seramikler tespit edilmiştir.[kaynak belirtilmeli] Bununla birlikte MÖ 3000 nite, kaba, Orta ve orta nitelikli parçalar arasında kara özelliklerini gösterenlerin yanı sıra yerel nitelikli olanları da vardır.[kaynak belirtilmeli] Köylerinden bazılarında eski yıkık kiliseleri hâlen mevcuttur.
Hafik adı Selçuklular tarafından konulmuştur. Anadolu Selçuklu Devri tarihçisi olan İbn-i Bibi, Selçukname adı eserinde Hafik kalesinden söz etmektedir. Bu kaleyi anlatırken de “Hafik” adını kullanır. Yine Kadı Burhanettin Devletinin tarihçisi Aziz Estrabadi yazmış olduğu ve bizzat Kadı Burhanettin’e sunduğu “Bezm-ü Remz” (Savaş ve Eğlence) adlı eserinde Hafik kalesinden söz etmektedir. Bu yapıtta kalenin adı “Hafik” olarak geçmektedir.Fakat 1873 yılında Hafik’in İlçe olmasıyla birlikte adı da “Koçhisar” olarak değiştirilmiştir. Koçhisar adını ise ilçedeki kale kalıntılarından almıştır. İlçenin adının Koçhisar olmasıyla birlikte sonraki yıllarda Türkiye’de aynı adlı başka ilçelerin bulunmasından ötürü 1926 yılında tekrar “Hafik” ismi kullanılmaya başlanmıştır. “Hafik”, “Ufkun sonu, doğu veya batı tarafı” anlamında Osmanlıca bir sözcüktür.Araştırmalarda saptanan buluntulara bağlı olarak ve 1. Kılıç Kökten’in yaptığı sondaj Kazılarına göre ilçede ilk yerleşim Hafik gölünde kuzey kıyıya yakın bir yerdeki Pılır höyüktedir. Çakmaktaşından minik uçlar, baskı çentekli orak dişlikleri, el değirmeni taşları, tokmakları , kumtaşından yapılmış idoller ve hayvan kemikleri Pılır höyükte yapılan sondajda, yapı kalıntısı olarak da silindir biçimli çukurlar ve ağaç parçaları saptanmıştır. Ağaç parçaları ve ahşap izleri, kazıklara aittir. Bu da evlerin göl evleri gibi kazıklar üstüne yapılmış olabileceğini düşündürmektedir.Hafik, tarihi dönemler içerisinde saptanabildiği kadarıyla İ.S. 200 yıllarında yerleşim Görmüştür. Hıristiyanlığın çıkmasıyla birlikte çok tanrılı dine sahip olan Roma da Hıristiyanlığa karşı Büyük baskılar yapılmaya başlanmıştır. İşkenceler ve baskılar sonucunda Hıristiyan halk göç etmiştir. Bu gelen Hıristiyanlar Durulmuş’ta, Deliktepe’de, Dışkapı’da, Hayıktepesinde ve Hafik’in üzerinde bulunduğu Tepe mahallesine yoğun olarak yerleşmiştir.Constantin’in Hırıstiyanlığı serbest bırakarak Roma’nın resmi dini olarak kabul etmesiyle Hafik’te Roma’ya bağlı bir yerleşim yeri olmuş ve İmparator 1. Theodusius‘un Roma Devletini ikiye bölmesi ile Hafik Doğu Roma toprakları içerisinde kalmıştır. 26 Ağustos 1071’de, Malazgirt Ovası’nda yapılan bu savaşta Bizans ordusu darmadağın olurken Romenüs Diyojen de Alparslan’ a tutsak oldu. Bu başarı sayesinde Anadolu’nun kapıları Türklere açıldı.Hafik’in 1075-1143 tarihleri arasında Danişmentliler’in eline geçmiştir. II. Kılıçarslan’ca yeniden Selçuklu topraklarına bağlanan yöre, 1243 Zara yakınlarındaki Köse dağında yapılan savaş sonrasında Selçukluların moğollara yenilmesi sonucunda Moğollar tarafından işgal edilmiştir.Hafik, 1340’ta İlhanlı Devletinin zayıflamasından istifade edip bağımsızlık kazanan Eretna Beyliğinin sınırları içerisinde kalmış ve 1381 tarihinde Kadı Burhanettin Devletinin topraklarına dahil oldu.Kadı Burhanettin devletinin merkezi Sivas olduğu için doğudan gelecek tehlikelere karşı bir ön kale konumunda olan Hafik, bu özelliğinden dolayı önemli bir yerleşim yeri olmuştur. Hafik 1398‘de Yıldırım Beyazıt tarafından Osmanlı topraklarına katıldı.1400 yılında Timur’un Sivas’ ı ele geçirmesiyle birlikte Hafik’te Timur İmparatorluğuna bağlandı.Hafik 1408 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından kesin olarak Osmanlı topraklarına kattı. Hafik 1873 yılına kadar bir Köy iken bu tarihten sonra Sivas Merkez Livasına bağlı bir ilçe olmuştur.
COĞRAFYA
Hafik Sivas-Erzincan karayolu üzerinde 37. km sinde yer almaktadır. Girişinden E-23 karayolu geçmektedir. İlçe 1350 rakımlıdır. İlçenin tepe mahallesi gibi yüksek yerleri de 1400 rakımlıdır. İlçe batısında Sivas, doğusunda Zara kuzeybatısında Tokat kuzeyinde Doğanşar, güneyinde de Kangal’ ilçeleriyle komşudur. Hafik’te karasal iklim hüküm sürmektedir. Genel görünüm step(bozkır)’dir. Yazın sıcak ve kurak, kışın ise kar yağışlı ve çok soğuktur. İlçede bol miktarda göl ve ırmak bulunmaktadır. İlçenin gölleri : Hafik Gölü, Lota Gölü, Çekme Gölü, Ayı Gölü, Kemis ve Törük Gölleri. Bu göllerin en büyüğü Hafik Gölü’dür (1 km²).
HAFİK GÖLÜ
İlçein 2.1 km kuzeyinde, jips platosu üzerinde gelişmiş olan doğu-batı uzanımlı geniş ve yayvan şekilli karstik çanağın tabanında,yaklaşık 2 km genişlikte bir alanı kaplayan Hafik gölü ortalama 2 metre derinliktedir.[kaynak belirtilmeli] Hemen hemen tüm çevresi sazlık ve dibi balçıkla kaplı olan gölün suyu tatlıdır. Gölün su kaynağı daha çok gölün tabanında kaynayan su, ayrıca yağmur ve kar sularından oluşmaktadır. Sularında sazan balığı ve kerevit yetişen bu göl küçük bir kuş cennetidir. Buna ilaveten ilçedekiler bu gölde sazan, aynalı sazan, sarı sazan, kara sazan, kambur sazan, alabalık, kefal ve gümüş balığı tuttuklarını belirtmişlerdir. Kıyılarındaki sazlıklar; karabatak, yabankazı, yaban ördeği. (yeşilbaş ve kılkuyruk) angut, turna ve balıkçılların beslenme ve konaklama alanıdır. Hafik gölünün yağışlı mevsimlerde kabaran suları doğusundaki Koç deresine akar. Bu dere 3 km güneydeki Kızılırmak’ın önemli bir koludur. Geniş tabanlı tekne şekilli vadisiyle jips platosuna yerleşmiş olan arasu, Hafik Gölü’nün yer aldığı karst çanağında vadisini genişletmesi sonucu kapmıştır. Göl yeraltı karst boşlukları ile de derenin yeraltı su tablasına bağlantılıdır. Gölde balık tutma izni maliye tarafından ihale ile balıkçılara verilir.[kaynak belirtilmeli] Gölün etrafında mesire alanları mevcuttur. Buralarda çeşitli tesisler mevcuttur.
HAFİK LOTA GÖLÜ
Hafik Gölü’nü boşaltan derenin doğusunda 5 km. mesafede yine aynı jips platosu üzerinde açılmış olan doğu batı uzanımlı yayvan şekilli daha büyük bir uvalanın tavanında yassı sırtlar ve basık koni şekilli jips tepeleriyle ayrılmış iki göl ile arada yazın kuruyan geçici göl alanları yer alır. Buradaki göllerin morfolojisi Hafik gölünden oldukça farklıdır.[kaynak belirtilmeli] Lota gölünün yerleştiği uvala ve çevresinde jipslerde gelişen morfolojinin en güzel örneklerini gözleme olanağı vardır.[kaynak belirtilmeli] Yaklaşık 250 metre çapında daireler şeklinde olan iki göl, aynı özellikte iki yuvarlak jips dolinini doldurmuştur. Birbirine yaklaşık 500 metre uzaklıkta olan göllerin doğudaki 50 metre batıdaki 135 metre derinliktedir. Aynı düzeyde olan göl yüzeyleri yıl içerisinde 3 metreye ulaşan alçalıp yükselme gösterirler
KÜLTÜR VE TURİZM
İlçe tarihi bakımdan 5000 yıl geri giden zenginliğe ve birikime sahip olmasına karşın İlçe sınırları içerisinde bulunan tarihi kalıntıların sağlıklı bir envanteri çıkarılamamış anlamı ve önemi saptanabilmiş değildir.Hafik Gölü turizm bakımından önem arzeder. Önemli tarihi eserler son Osmanlı dönemi idari yapısı olan Hükümet konağı ile Tuz Hisar köyü kilisesidir.Ayrıca köylerde gezilebilecek çeşitli mağaralar ve tepeler bulunmaktadır. Deliktepe mağarası, Kalem köyü mağarası ve Direkli Mağarası görülmeye değer yerler olarak sayılabilir. Hafik Çorabı ve Hafik halısı da ilçenin önemli el sanatlarındandır.
KAYNAK: SİVAS İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ
