SULUDERE KÖYÜ HAMAMI – KİRAZ / İZMİR
İzmir ili, Kiraz ilçesi, Suludere köyü meydanında Caminin karşısında bulunmaktadır.
Caminin aksine hamam günümüze harap halde ulaşmıştır. Su deposu dışındaki bütün üst örtüleri, geçiş öğelerine kadar yıkılmış durumdadır. Bugün yapının mekânları toprak ve kabayonu taşlarla doludur. Doğu, batı ve kuzey cephelerinde toprak seviyesinin güney cepheye oranla daha fazla yükselmiş olduğu görülür. Güney ve batı cepheler ise, sık ve duvarlara yakın dikilmiş çit bitkileri ile sarılı durumdadır. Ayrıca hamamda biri kuzeydeki halvetin batı duvarına, diğeri ise kuzey cephede sıcaklık duvarına bitişik iki incir ağacı bulunmaktadır. Doğu batı doğrultusunda dikdörtgen bir alanı kaplayan hamamın soyunmalık mekânı bulunmamaktadır. Hamam doğudan batıya doğru sıralanmış kare planlı ılıklık, enine dikdörtgen planlı çifte halvetli bir sıcaklık ile halvet hücreleri boyunca uzanan dikdörtgen planlı tonoz örtülü su deposundan oluşmaktadır.
Hamam moloztaş ve tuğla malzemeyle inşa edilmiştir. Kuzey, doğu ve güney cephelerin duvar örgüsünde yer yer onarım izleri görülmektedir.
Büyük ölçüde harap durumda günümüze ulaşmış olan güney cephede üç giriş açıklığı bulunmaktadır. Bunlardan batı tarafta hamamın sıcaklık ve güney halvet mekânına ait olanlar yapının farklı bir işlevde kullanıldığı dönemde açılmış olmalıdır.
DEĞERLENDİRME
Suludere Köyü Hamamı’nda enine dikdörtgen planlı sıcaklık mekânı iki kemer ile üç bölüme ayrılmış, ortadaki bölüm bir kubbeyle; iki yandaki bölümler ise düz bir tonozla örtülmüştür. Sıcaklık bölümüne kare planlı kubbeyle örtülü iki halvet mekânı açılmaktadır.
Soyunmalık mekânı günümüze ulaşamamış olan hamamın ılıklık ve sıcaklık mekânlarının plan şeması, Semavi Eyice’nin yapmış olduğu tipolojiye göre “ortası kubbeli enine sıcaklıklı çifte halvetli hamamlar” grubuna dâhildir.
TARİHLEME
Hamamın inşa kitabesi bulunmamaktadır. İnşa tarihini kesin olarak verebileceğimiz herhangi bir yayın ya da belgeye henüz ulaşamadık. Mimari özelliklerine göre beylikler devri yapıları içinde değerlendirdiğimiz hamam hakkında, sınırları içinde yer aldığı Aydınoğlu beyliğine ait yayınlanmış belge ve vakıf kayıtlarında da herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.
Soyunmalığı günümüze ulaşamamış olan hamamda aralık mekânı da yoktur.
Anadolu Selçuklu hamamlarının hemen hepsinde görülen aralık mekânının 15. yüzyılda boyutlarının küçüldüğü, 16. yüzyıldan itibaren tamamen ortadan kalktığı bilinir. Aralık mekânının bulunmaması nedeniyle yapının 16. yüzyılda inşa edilmiş olabileceği düşünülebilir. Ancak hamamın güney cephesinin hemen hemen tamamının yenilenmiş olduğu bu cephede yer aldığını düşündüğümüz soyunmalık mekânı ile birlikte aralık mekânının da günümüze ulaşamamış olabileceği de göz önünde bulundurulmalıdır.
Hamam hemen yakınındaki cami ile moloz taş duvar örgüsü, köşe örgüsünde kesme taş kullanılması ve devşirme malzeme kullanımı gibi inşa tekniği bakımından benzerlik göstermektedir. Beylikler devri batı Anadolu yapılarında yaygın bir kullanımı olan “Ortası kubbeli enine sıcaklıklı çifte halvetli” plan şeması da göz önüne alındığında cami gibi hamamın da 15. yüzyıl içinde tarihlendirilmesi uygun olacaktır.
Günümüzde hiçbir iz ve kalıntının bulunmadığı ancak köy halkının sözünü ettiği medresenin de varlığını kabul edecek olursak; cami ve hamamı bir külliyenin yapıları olarak değerlendirmemiz gerekir. Bu durumda hamamın 15. yüzyıl içinde camiden daha önce inşa edilmiş olduğunu kabul edebiliriz. Ancak kalıntılarının var olduğu söylenen bu medresenin geç bir tarihte de inşa edilmiş olabileceği de göz önünde bulundurulmalıdır.
Kaynak: Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi dergipark.org. tr
