ZAHİDE HANIM ÇEŞMESİ – MANİSA

Manisa merkezde Göktaşlı Mahallesi 1900 sokak üzerinde, 43 no’lu konutun avlu duvarına yaslanmış vaziyettedir.

122 cm. genişliğinde ve 176 cm. yüksekliğindeki çeşme tek cephelidir. Çeşmenin etrafı beyaz hamurlu, beyaz astarlı, şeffaf sır altına kırmızı, kobalt mavisi, mavi ve yeşil renklerin hakim olduğu Kütahya çinileri ile sınırlandırılmıştır. Çeşmenin etrafını sınırlayan çini bordür iki yanda aynı, üstte ise iki yandakilerden farklı bir kompozisyona sahiptir. İki yandaki bordür, gövdesi rumi ve palmetlerle dolgulandırılmış bir vazodan çıkan saz yapraklar, çiçek açmış bahar dalları ve uçlarında yarım hatayiler bulunan saplardan oluşan bir düzenleme görülmektedir. Vazo, iki yandan lale, kırmızı renkli rozet çiçekler ve içleri bahar çiçekleri ile dolgulandırılmış yarım saz yapraklar ile kuşatılmıştır. Bu çininin üzerinde yer alan altı adet çinide, çini birleşme yerlerindeki yarım saz yaprakların birbirlerine değ dirilmesiyle kompozisyonda süreklilik sağlanmaya çalışıldığı görülmektedir. Her iki yanı çiçek açmış bahar dalları ile yarım hatayiler ile süslenen yarım saz yapraklar ortada çin bulutu kıvrımlı bir bağ ile birbirlerine bağlanmaktadır. Bordür iki yanda kas kemerli tepelik görünümündeki bir çini sınırlandırılmıştır. Kemer konturu kırmızı bir kuşak ile belirginleştirilen bu çinide kemer köselikleri kobalt mavisi zemin üzerinde yer yer mavilerle boyanmış beyaz renkli palmet ve rumi geçmeleriyle dolgulandırılırken, kemer içi saz yapraklarla uyumlu bir düzenlemeye sahiptir. Bordüre dikkatlice bakıldığında alttaki dışında diğer yedi çiniyi birbirine bağlayan saz yaprakların birbirlerini tamamlayacak şekilde yerleştirilmediği anlaşılmaktadır. Saz yaprakların birbirlerini tam olarak bütünleyecek şekilde bağlanmaması çini siparişi verilirken düzenlemenin böyle olacağının düşünülmemiş olduğunu akla getirse de, birbirini tamamlayacak şekilde bir düzenlemeye gidildiğinde kompozisyonu bütünleyecek çini sayısının artacağı, çeşmenin boyutu genişleyeceği ve maliyetin fazlalaşacağı nedeniyle küçük boyutlu bir sokak çeşmesi için tercih edilmediği düşüncesi mantıklı gelmektedir. Çeşmenin üstünü sınırlandıran altta zincir motifli bir kuşaklı çini bordürü, içleri palmet ve rumi dolgulu palmet-lotus fistosu seklinde bir kompozisyona sahiptir. Bu bordürü oluşturan her bir çini üzerinde ortada bir lotusa iki yandan yarım palmetlerin bağlanmasıyla kompozisyon sonsuz olarak devam ettirilmektedir.

Mermer malzemeden inşa edilmiş çeşme 5 cm. derinliğindeki nişin iki yanındaki kaideler üzerinde yükselen sütunceler ve başlıkları üzerine iç içe profilli sivri kemer oturmaktadır. Kemer tepe noktasında konsol seklinde tas koyma yeri yapılmıştır.

Sütuncelerle sınırlandırılan niş ortasında lüle deliği yer almaktadır. Niş kemer alınlığında “Maşallah” yazısı işlenmiştir. Alttaki altı satırlık bölümde inşa kitabesi vardır. Günümüzde işlevini sürdüren çeşmenin alt kısmında, niş genişliğinden daha geniş tutulmuş beyaz fayanslar ile kaplı betonarme yalak yer almaktadır. Çeşme, niş kemer alınlığındaki kitabesine göre tarihlendirilmektedir. Kitabe metni ve transkripsiyonu söyledir:

1- Maşallahu Tâlâ

2- Müderris Abdullah Efendi

3- Mahdumu Mehmet Salih Efendi

4- Zevcesi sersitadi?

5- Zade Rıza Efendi Kerimesi

6- Zahide Hanım tarafından müceddeden

7- 1337 insa olunmustur1335

Bu kitabeye göre çeşme, Zahide Hanım tarafından H.1337;R.1335/M.

1918-19 senesinde yeniden yaptırılmıştır.

KAYNAK: Sipil’den Manisa’ya Ab-ı Hayat Manisa Çeşmeleri