HALİL EFENDİ ÇEŞMESİ – MANİSA
Çeşme Manisa Adakale Mahallesi Ada: 1458 Parsel: 28 2903 Sokak’ta yer alan İlyas Bey Mescidi’nin son cemaat yerinin doğu duvarına yaslanmış durumdadır.
Tek cepheli, dikdörtgen prizma gövdeli, 275 cm. genişliğinde, 331 cm. yüksekliğindeki çeşme, cami duvarına sonradan eklenmiştir. Çeşmenin üzerinde çelik konstrüksiyonlu bir sundurma yer almaktadır.
160 cm. genişliğinde ve 94 cm. derinliğinde, gemi teknesi kemerli bir nişe sahip olan çeşmenin kemerini taşıyan ayakları da, kemer üzengi hattına kadar düzgün kesme taş ve tuğla; kemer üzengi hattından itibaren saçak alt seviyesine kadar ise tuğla malzeme kullanılmıştır. Saçak alt seviyesinde ise tuğla ve moloz taş malzemenin bir arada
Kullanıldığı dikkati çekmektedir. Kemer, iki sıra tuğla dizisi ile çevrelenmiştir. Kemerde kullanılan tam tuğlalar 30 cm. x 30 cm. x 4 cm. yarım tuğ lalar ise 30 cm. x 15 cm. x 4 cm. boyutundadır. Kemer köselikleri, kemer üzengi noktasından itibaren çökertilmiştir. Niş içerisindeki ayna tası üzerinde 7 cm. çapında lüle deliği vardır. Günümüzde işlevini sürdüren çeşmenin suyu şehir şebekesine bağlanmış borular ile niş yan yüzlerinden akıtılmaktadır. Çeşmenin orijinal olduğunu düşündüğümüz yalağı taştır. Yapı, kemer köşeliğindeki karşılıklı, iki selvi motifi arasındaki altı satırlık mermer kitabeye göre tarihlendirilmektedir.
Kitabenin metni ve transkripsiyonu şu şekildedir .
Bir Halil nâm sahib’ül-hayrat-ı hak
Eyledi lûtfu ile tevfîk-i refik
Bu hayat efza sebili yaptı ol
Buldu revnak ile çar-ı tarîk(6)
Remz eder atsa’na tarih lüleli
Karlı buzlu sukker-î aynü’r-rahik
Sene 1160
Yapı malzeme özellikleri dikkate alındığında sonradan eklenmiş görünümü vermektedir. Çeşme nişinin son cemaat yeri duvarının dış yüzeyinden daha içeride olması, kemer köşeliğindeki kitabe levhasında yer alan tarihten daha öncede çeşmenin var olmuş olabileceğini düşündürmektedir. Çeşmenin planı dikkate alındığında çeşmeden akıtılan suyun da son cemaat yerinin doğusundan verilmiş olması gerekmektedir. Ayrıca kitabe levhasının konumu da oldukça dikkat çekicidir. Mevcut örnekler dâhilinde kitabe levhalarının konumunda bir düzen söz konusudur. Kitabeler çeşme nişinin ortasında ya da kemer tepe noktasında konumlandırılmıştır. Kitabenin mevcut konumuyla bir onarım sırasında konulmuş olması da göz ardı edilmemelidir. Cephe ve malzeme özellikleri dikkate alındığında bu onarımın devşirme taş ayakların üst kısmından itibaren yapılmış olmalıdır. Bu olasılıklar dâhilinde çeşmenin H.1160/M. 1747
yılında Halil isminde biri tarafından yeniden inşa edilmiş olabileceğini belirtmek uygun olacaktır.
KAYNAK: Sipil’den Manisa’ya Ab-ı Hayat Manisa Çeşmeleri
