ALMAN ÇEŞMESİ – İSTANBUL

   Alman Çeşmesi (Almanca: Deutscher Brunnen), İstanbul’daki Sultanahmet Meydanı’nda, Sultan I. Ahmed Türbesi’nin karşısında yer alan çeşme. Alman İmparatoru II. Wilhelm’in Sultan II. Abdülhamid’e ve İstanbul’a hediyesidir. Almanya’da yapılıp İstanbul’daki yerine monte edilmiştir. Neo-Bizanten üslubunda bir çeşmedir; içeriden altın mozaikle süslüdür.

    Alman Çeşmesi, Dersaadet’in kalbi Sultanahmet Meydanı gibi çok merkezi bir konumda 1900 yılında inşa edilerek 1901’de Alman yetkililerin de katılımıyla açılışı yapılan, farklı mimarisiyle gözleri üzerine çeken bir meydan çeşmesidir. İnşa edildiği yerin merkezi olması gibi, aynı zamanda yakın tarihimiz açısından da önemli bir yerde durmaktadır. Zira Birinci Dünya Savaşı’ndaki müttefikliğe giden süreçte Osmanlı-Alman ilişkileri açısından son derece önemli bir dönemin simgesi olmuştur. Alman İmparatoru II. Wilhelm’in Osmanlı topraklarına gerçekleştirdiği ziyaretlerin ikincisinde Sultan II. Abdülhamid ile mülakatının ve Osmanlı-Alman dostluğunun bir hatırası olmak üzere İmparator tarafından çok değerli malzemeler ile zengin bir biçimde yaptırılmış, İstanbul halkına bir hediye olarak sunulmuştu. Bu anlamda bir ziyaret hatırası ya da Dersaadet halkına bir hediye olarak dile getirilse de aslında çeşme büyük bir siyasi anlam taşımaktaydı. II. Wilhelm’in çeşmenin İstanbul’un merkezi sayılan Sultanahmet Meydanı’na yapılması yönündeki ısrarı da bunun bir göstergesiydi. Çeşme, Alman İmparatorunun ziyaretini ebedileştirmek amacını taşıyordu ve bugün dahi bulunduğu konum itibariyle bu amaca ulaştığını söylemek yanlış olmayacaktır.

TARİHÇESİ

    Alman Çeşmesi, Türkiye’ye üç kez gelen İmparatorun 1898’de İstanbul’a ikinci kez gelişinin anısına ithaf edilmiştir. İlk gelişinde 1889 Osmanlı ordusuna Alman tüfeklerinin satışını sağlayan II. Wilhelm, ikinci İstanbul ziyaretinde Bağdat Demiryolu’nun Alman firmalarına verilmesi vaadini almıştı. Bu ziyaretin anısına Alman hükûmeti tarafından yaptırılan çeşme, imparatorun bir deseninden yola çıkarak düzenlenmiştir.

PLANI

   Çeşmenin planlarını Kaiser’in özel danışmanı Mimar Spitta çizmiş, yapımını Mimar Schoele üstlenmiştir. Ayrıca Alman mimar Carlitzikle İtalyan Mimar Joseph Antony de bu projede çalışmışlardır. Alman hükûmeti önce hipodrom alanını düzenlemiş, meydanın ağaçlandırılması yapıldıktan sonra Almanya’da hazırlanan çeşme buradaki temeller üzerine oturtulmuştur. Mermerleri ile değerli taşları Almanya’da işlenmiş ve parçalar halinde gemi ile İstanbul’a getirilmiştir.

YAPIMI

    Yapımına 1899’da başlanan çeşmenin 1 Eylül 1900’de, Sultan II. Abdülhamid’in 25. cülus törenine yetiştirilmesi planlanmıştı. Ancak çeşmenin inşası bu tarihe yetişmeyince, II. Wilhelm’in doğum günü olan 27 Ocak 1901’de bir tören ile çeşmenin açılışı gerçekleşmiştir.

GÖRÜNÜŞÜ

    Alman çeşmesi, ne heykelli Avrupa çeşmelerine ne de Osmanlı meydan çeşmelerine benzer. Yüksek bir taban üzerine oturtulmuş, sekizgen planlı bir yapıdır. Su haznesinin üzerinde sekiz sütunun taşıdığı bir kubbe yer alır. Sütunları birbirine bağlayan kemerlerin üzerindeki pandiflerde birer madalyon bulunur. Dördünün içinde yeşil zemine II. Abdülhamid tuğrası, diğer dördünün içinde Prusya mavisi üzerine II. Wilhelm’in simgesi olan “W harfi” altında II sayısı konulmuştur.

    Koyu yeşil renkte kolonların taşıdığı görkemli bir kubbe ile örtülü çeşmenin tunç kitabesinde Almanca olarak “Alman Kaiser’i Wilhelm II 1898 yılı sonbaharında Osmanlıların hükümdarı haşmetlü Abdülhamid II nezdinde ziyaretinin şükran hatırası olarak bu çeşmeyi yaptırdı” yazmaktadır.

KİTABELERİ

   Çeşmede bir de Osmanlıca kitabe vardır. Bu kitabede Osmanlı Seraskerlik Dairesi’nden, aynı zamanda edebiyatçı olan Ahmet Muhtar Paşa’nın beyiti sülüs yazıyla İzzet Efendi tarafından yazılmıştır:

1 Hazret-i Abdülhamid Hânın muhibb-i hâlîsi

Ziver-i iklîl-i haşmet Kayser-i âlî-tebâr

2 Yaʽni Alman impâratoru hükümdâr-ı güzîn

Hazret-i Vilhelm-i sânî kâm-rân-ı rûzigâr

3 Pâdişâh-ı Âl-i Osmânı ziyâret kasd edip

Makdemiyle eyledi İstanbul’u pîrâye-dâr

4 Bu mülâkât-ı mahabbet-perveri tezkâr için

Eyledi bu çeşme-sârı sâha-pîrâ-yı karâr

5 Sû-be-sû cârî olan âb-ı sâfa teşkîl eder

Âb-ı sâfî-i müsâfâta misâl-i âb-dâr

6 Vakfe-gîr-i hayret eyler çeşm-i ehl-i dikkati

Tarz-ı inşâsındaki hiss-i bedîʽ-i zer-nigâr

7 Rükn-i akvâ-yı hayât oldukça âb-ı cân-fezâ

Pâyidâr olsun bu te’sîs-i mahabbet-üstüvâr

8 Bî-bedel târihi cârîdir lisân-ı lûleden

“Oldu bu çeşme mülâkata ne dîl-cû yâdigâr”

     H. 1316 / M. 1898 senesi sonbaharında

1 Abdülhamid Han Hazretleri’nin dostu, haşmet tacının süsü,

     Soyu yüce Kayser, seçkin hükümdar,

2 Zamanın saadetli Alman imparatoru

    2. Vilhelm Hazretleri,

3 Osmanlı padişahını ziyaret için

   Gelişiyle İstanbul’u şereflendirdi.

4 Bu sevgi dolu görüşmenin hatırası için

    Bu çeşmeyi meydana yaptırdı.

5 Samimi dostluğun hatırasına,

    Her yöne akan tatlı sular tazelik verir.

6 İnşa tarzındaki altın işlemeli güzel his,

    Dikkat ehlinin gözüne hayretle takılıp kalır.

7 Can bahşeden su, hayat kuvvetinin rüknü

    Oldukça muhabbet temelli bu tesis payidar olsun.

8 Çeşmenin dilinden emsalsiz tarihi akar:

  “Bu çeşme, görüşmeye ne güzel bir yadigâr oldu.”

Kaynak: Vikipedi, özgür ansiklopedi

Fotoğraflar: Mustafa Gürelli