HAFIZ SÜLEYMAN MESCİDİ – FOÇA / İZMİR
İzmir ili Foça ilçesinde bulunan bu cami kitabesinden öğrenildiğine göre Foça Kalesi Dizdarı Kurt Hacı Mustafa tarafından 1548 yılında yaptırılmıştır. Günümüze gelemeyen bu yapının yerine eski kalıntılarından da yararlanılarak XIX. yüzyılın sonunda Hafız Süleyman isimli bir kişi tarafından yeni bir cami yaptırılmıştır.
Cami I. Dünya Savaşı sırasında ibadete kapatılmış, uzun süre harap bir durumda kalmış, 1992 yılında onarılarak yeniden ibadete açılmıştır.
Bugünkü cami kesme taş ve moloz taştan kare planlı olarak yapılmış olup, üzeri ahşap bir çatı ile örtülmüştür. Giriş kapısı önüne ahşap bir sundurma eklenmiştir. İçten düz tavanlı olan ibadet mekânı içerisinde sanat tarihi yönünden önemli herhangi bir bezeme bulunmamaktadır. İbadet mekânı altlı üstlü pencerelerle aydınlatılmıştır. Bunlardan alt sıradakiler dikdörtgen söveli olup, üst sıradakiler ise yuvarlaktır.
AÇIKLAMA 2
Hafız Süleyman Mescidi, Foça şehir merkezine ve çarşıya yakın bir yerde, 1548 yılında inşa edilmiştir. Görüntü olarak dönemin mimari yapısını andırmaktadır. Kare planlı yapının batı cephesinde bulunan harime giriş kapısının üzerindeki üç satırlık kitabesinde Osmanlıca :
“Bani-i Hande, Mescid-i şerifel mabet/ Elhaç Kurd Mustafa bin Hamza Dizdar. Kal’a yı Karıca Foça. / Emrullahi vel camial müslümin. Rahmetellil rahim errahimin. Mescidel fi baniye dönemi, hoşnihad tesir Devir-i tarih. / Mescidi Haram. “
Günümüz Türkçesiyle:
“Bu kutsal mescidi, Allah’ın emri ve Müslüman cemaatin karşılıksız yardım ve gayreti ile Eski Foça Kalesi’nin kumandanı Hamza oğlu Hacı Kurt Mustafa tarafından inşa edilip ibadete açılmıştır. Mescidi inşa edenin dönemi, sınırsız hoşluk ve güzelliklerle tarihe tesir etmiş olup, Kabe gibi çok değerli olan bu mescid, sonsuza dek kutsallığını sürdürsün.”
Giriş kapısındaki bu kitabenin EBCED YÖNTEMİYLE çözülümü ile inşa tarihi hicri 955 yılı çıkıyor. Miladiye çevirimi 1548 dir. Gerçekten de mescidin giriş kapısının üstünde çatıya yakın bir yerde ( HAFIZ SÜLEYMAN AĞA MESCİDİ 1548 ) şeklinde Latin harflerle yazılmış bir kitabe bulunmaktadır.
1709 depreminde kale surlarının mescid üzerine yıkılması sonunda bu kutsal mekan harabeye dönmüştür. Nitekim bu mescid 19. Y. Yılın ikinci yarısında Bugün adını taşıdığı HAFIZ SÜLEYMAN AĞA adındaki dindar ve varlıklı kişi tarafından yeniden inşa edilmiştir. Ancak mescid, 1917 yılında ibadete kapatılmış ve uzun bir dönem kapalı kalmış ve hatta mübadele döneminde ve 1924 yılının mayıs ve haziran aylarında Midilli, Limni, Pravuşta, Kavala gibi yerlerden Akdeniz ve Kırzade adlı gemilerle Foça’ya gelen 1580 mübadil Türk’ün bir bölümüne geçici mesken olmuştur. 1982 yılında korumaya alınıp Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından tadilatı yapılıp 1992 yılında tekrar ibadete açılmıştır.
Minaresi bulunmayan ve kare planlı olan bu mescidin örtüsü, kiremit kaplı çatı ile sağlanmıştır. Harim kısmı Bağdadi tarzda yapılmış ve düz bir tavanla örtülmüştür. Harime giriş batı yönünden sağlanmaktadır. Harimin kuzey duvarı boyunca ahşaptan yapılmış kadınlar mahfeli uzanmakta olup, girişi de kuzey duvarının orta kısmından sağlanmaktadır. Mihrap, yarım daire kesitli niştir. Duvar örtüsünde, kırma taş ve tuğla malzeme birlikte kullanılmıştır. 70 metrekare olan mescidin 150 cemaat kapasitesi vardır.
KAYNAK: Araştırmacı Yazar Mehmet Önür’ün İZMİR (Tarih ve Toplum) sayı:5 Haziran/Eylül 2009 sayısında yayınlanan “Foça’daki Hafız Süleyman Ağa Mescidi ” başlıklı yazısı.
