CINCIKLI (ÇİĞDELİ) CAMİSİ – KAYSERİ
Yeri: Kayseri şehir merkezinde Cumhuriyet Mahallesi Tennuri sokakta Sivas Kapısı tarafında yer almaktadır. Halk arasında “Çiğdeli” camisi diye bilinmektedir.
Bugünkü durumu: Camisi bugün ibadete açık bir durumdadır.
Tarihi: H. 1075 / M.(1664-65)
Plan ve mimari özellikleri: Cıncıklı Camisi kare planlıdır. Kesme taştan yapılmıştır. Mihrab sağı ve solunda kıbleye dikey üç adet kemeri taşıyan dört sütun üst örtüyü taşımaktadır. Son cemaat mahallini kuzeyden altı taş sütun üzerinde beş adet yuvarlak kemer çerçevelemektedir. Batı yönü duvarla kapatılmıştır. Doğusunda ise iki sütuna bağlı kemer açıklığı ve cami duvarı ile kemer arasında minber minaresi yer almaktadır. Kemerlerin kilit taşları açık kahve renkli taşlarla kabartma süslemeli olarak yapılmıştır.
Camisinin çatısını geçerek yükselen bu kare planlı kaidenin içindeki otuz dört basamaklı taş merdivenle minber-minareye çıkılır. Bu minare kesme taştan ve dört sütun üzerine inşa edilmiştir. Minarenin kaidesinin yüksekliğinin 1985 yılından önce, daha az olduğu ve kadınlar mahfiline minarenin döner merdiveni ile çıkıldığı belirtilmektedir. Minare, dört adet sekizgen sütun üzerinde yükselmektedir. Sütun kaideleri kare formdadır.
Sütun başlıkları yarım kesme baklava dilimlidir. Başka örneklerde görülmeyen biçimde sütunlar, üst örtü hizasından da dışarı taşırılmıştır. Kemer:”U” biçiminde olup diğer minarelerden farklı tarzdadır. Minare çatısı dışa doğru çıkıntılıdır. Petek; Çatı üzerinde kare kaide köşelerde yuvarlatılarak, üzerine sekizgen bilezik yerleştirilmiştir. Külah; Bileziğin üzeri de sekizgen piramidal bir külah ile örtülmüştür. Külahın alt kısmı daha yayvandır. Âlem; Demirden yapılmış âlem daha sonraki bir dönemde eklenmiştir.
Minarenin diğer minarelerden farkı silindirik minarelerde olduğu gibi bir merdiven sisteminin benimsenmiş olmasıdır. Caminin harim kısmında, yuvarlak kemerler ortada sütunlara, Kuzey ve güney duvarında ise hafifçe çıkıntılı ayaklarla birlikte duvarlara istinat eder. Sütun başlıkları üstte kare formlu aşağıda ise yuvarlak forma intikal eder. Karenin dört köşesinde birer püskül görülür ve başlığın yuvarlak gövdesi oluklarla süslüdür. Sütunların yüzeyi beyaz çimento ile sıvandığı için nasıl bir malzeme kullanıldığı pek anlaşılmamaktadır. Camii doğu batı cephelerinde üçer pencere, Kuzey ve güneyde ikişer, mihrab yönünde üstte bir oval, yanlarda da küçük dikdörtgen pencerelerle aydınlanır.
Mihrabı kesme taştan yapılmıştır. Kemeri yuvarlak olup mihrab nişi yukarıdan aşağıya; önce taramalı yuvarlak ve küçük oygulu Sekiz parça, ondan sonra da altı dilime ayrılır. Kenardaki sütuncuklarda dikey silmeli ve başlıklarında yaprak motifi işlemelidir. İki kenarda da (sütun başlıkları hizasında) Sekiz yapraklı kabartma çiçek vardır. Mihrabın etrafı silme kornişi ile çevrili onun da dışında üç tarafı çiniler içerisinde “Ayet- el kürsi” yazılı bulunmaktadır. Bu çiniler yeni yapılmıştır. Mihrab alınlığın da sac üzerinde yağlı boya ile yazılmış bir ayet okunmaktadır. Camisinin sol köşesindeki vaaz kürsüsü ile sağ köşedeki minber, mermerden yapılmıştır.
Süslemesi: Yenilenmiş olan caminin harim kısmında devrinden kalan süs unsuru bulunmamaktadır.
Malzeme ve teknik: Ahşap ve kesme taş malzemeden yapılmıştır.
Kitabesi: Kitabesinde;
Kılup ta’mir-i tevs-i pesendi
O devlet mend-i çar ercümendi
Rızarı hak içün ihya edüdür
Zamanın hayra sayi huş mendi
Tarih i bin yetmiş beş hesab et
Hatip ise ona Numan Efendi
Cenneti adni vere ilahi müstean
Namı Ahmed bir merdi sah-ı cıha
Tamirine Nuhi dedi tarihi
Kıldı işbu mescidi Kasrı Cinan” yazılıdır.
Bu gün mevcut olmayan doğu kapısı kitabesinde;
“Binti vakıf camisi tecdid ve tevsi eyledi
Ecrini göre varınca Cenneti Aşayişe
Ey beliğ oldu münasib bu dua tarih içun
Eyledi pes camisi tecdiyd hasbi Ayişe” “1128/1715”
Tarihlendirme: Çiğlizade Hacı Ahmet Ağa tarafından H.1075/M.1664-65 tarihinde genişletilerek inşa edilmiştir. Adı geçen Mehmed Ağa 1062 tarihli (1652) tarihli vakıfnamesinde belirttiğine göre, debbağ esnafından olup, Kepe İlyas mahallesindeki Çiğdeli Bahçenin kendine ait yarı hissesini kendi camisine ve bazı çeşme ve camilere vakfeylemiştir. Bu mahalledeki çifte önü çeşmesi de Hacı Ahmed Ağanın yaptırdığı bir eserdir. Hacı Ahmed Ağa 1080 (1669) tarihinde ölmüş ve özel kabrine gömülmüştür. Çiğdeli camisi H.1128/M.1715 tarihinde ve 1923 yılında tamir ettirilmiştir. Cami 1985 yılında yeni düzenlemelerle son şeklini almıştır.
Kaynakça: A. Nazif Efendi, Mir’at-Kayseriyye, (Kayseri Tarihi) Haz. Mehmet Palamutoğlu, Kayseri,1987.
Mehmet Çayırdağ, “Kayseri’de Kitabelerinden XV. Ve XVI. Yüz yıllarda Yapıldığı Anlaşılan İlk Osmanlı Yapıları”, Vakıflar Dergisi, Sayı: XIII, Ankara, 1981
Muhammet KARATAŞ, XVIII. Yy. İkinci Yarınsıdan Kayseri, Doktora Tezi, Kayseri1997.
İlhan Özkeçeci, Tarihi Kayseri Camisi ve Mescidleri, Kayseri 1997.
Ali Yeğen, Kayseri’de Tarihi Eserler, Kayseri, 1993.
Halit Erkiletlioğlu; Osmanlılar Zamanında Kayseri, Kayseri, 1996
