TARİHİ UN FABRİKALARI – İZMİR
Bir limana şehri olan İzmir, coğrafi konumu nedeniyle bir ticaret şehri olma özelliğini uzun yıllar korumuştur. Özellikle 1838 de imzalanan ticaret anlaşması ile yabancı sermayenin şehre gelmesi, sanayi yapılarındaki gelişmeyi ve hareketi arttırmıştır. Liman ve Alsancak garı ile olan ulaşım ilişkileri, Şehitler bölgesini sanayi yapıları için önemli bir konuma getirmiş ve un fabrikası bu bölgede kurulmuştur.
Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar Tuzakoğlu Fabrikası adıyla anılan bina, 1908 de Osmanlı vatandaşı olan Yuan Tuzakoğlu ve Vasilistefanidinin girişimleriyle un fabrikası olarak inşa edildi. 1914 de İzmir in sadece un sektöründe değil, bütün sektörleri içinde en büyük işletmelerden biri haline gelmişti. Tuzakoğlu Un Fabrikasının İzmir’in kurtulduğu 9 Eylül 1922 de müessif bir olaya karıştığı da zihinlerden çıkmadı. İzmir’e ilk giren Türk süvari müfrezesi, Halkapınar’daki Tuzakoğlu Fabrikası önünde yoğun bir ateşle karşılaşmış, fabrikadan açılan ateşte dört Türk eri şehit düşmüştü. Bugün onların şehit düştüğü yerde, sözünü ettiğimiz binanın hemen yanında Cumhuriyetin ilk yıllarında dikilmiş ve üzerinde ( Vatan ve Namus ) yazan Dokuz Eylül ( Şehitler Abidesi ) yer alıyor. 1922 den sonra İzmir Belediyesine geçen bina, bir ara ekmek fabrikası olarak işletildi, ardından da farklı alanlarda (DGM ve TEK’e ev sahipliği gibi) hizmet vererek günümüze kadar ulaştı.
İZSU tarafından 2006 yılında hazırlattırılan restorasyon projeleri aynı yıl Kültür ve Turizm Bakanlığı İzmir 1 Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından onaylanmış ve 2007-2008 yıllarında restorasyon uygulamasının ilk aşaması gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda binaların dış cepheleri temizlenmiş, geç dönemde yapılmış ve özgün yapıya aykırı müdahale ve eklentilerden arındırılmıştır.
