ALİ BEY CAMİ ÇEŞMESİ – MANİSA

Çeşme Adakale mahallesi Ada: 65 Parsel: 7de Ali Bey Camisi’nin avlu girişinin batısında yer almaktadır.

Tek cepheli yapı, cami avlu duvarına bağımlıdır. 357 cm. genişliğinde 153 cm. derinliğinde ve 394 cm.

Yüksekliğindeki dikdörtgen prizma gövdeli çeşmenin sivri kemerli nişi vardır. Cephesi, bir sıra kirpi saçakla son bulan çeşmenin üzeri dört yana eğimli bir çatı ile örtülüdür.

Çeşmenin batı, güney ve doğu duvarlarında moloz tas ve tuğla malzeme birlikte kullanılırken ön cephede, kemerin oturduğu ayaklarda moloz tas ve tuğla; sivri kemerde düzgün kesme tas, kemer üzengi noktasından itibaren çökertilen kemer köşeliklerinde tuğla, dikdörtgen çerçevede ise tuğla ve tas malzeme dönüşümlü olarak kullanılmıştır. 226 cm. genişliğinde ve 82 cm. derinliğindeki çeşme nişinde ise kabayonu tas ve tuğla malzeme kullanılmıştır.

Yapıda kullanılan tam tuğlalar 30 cm. x 30 cm. x 4cm. Boyutlarında, dikdörtgen formlu tuğlalar ise farklı boyutlarda ve 3 cm. kalınlığındadır. Ayrıca derz kalınlıkları da tuğla kalınlıkları ile benzerlik göstermektedir. 2006 yılında Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından onartılan çeşmenin ön cephesinde, saçak altı seviyesinde bir sıra moloz tas malzeme yer almaktadır. Kemer başlangıcından itibaren köselikler 7 cm., kemer ön yüzü de bu noktadan itibaren 5 cm. daha çökertilmiştir. Çeşme ön cephesi kemer üzengi noktasına kadar avlu duvarı ile aynı eksende iken, bu noktadan itibaren kenarlıklar 5 cm. çıkıntı yaparak çeşme cephesi belirginleştirilmiştir. Alt bölümde bitişme çizgisi bulunmaması, çeşmenin avlu duvarı ile beraber yapıldığını düşündürmektedir.

Çeşme nişi ortasında yer alan 63 cm. yüksekliğinde ve 43 cm. genişliğindeki ayna tası, dikdörtgen seklinde çökertilmiş, yüzeysel olarak tekrar çökertilen sivri kemer ortasına lüle deliği açılmıştır. Çeşme günümüzde şehir içme suyu şebekesine bağlı muslukla işlevini sürdürmektedir. Ayna tası üst kısmında 2006 yılı onarımında konulan dikdörtgen formlu bir taş yer almaktadır.

Çeşme nişi kenarlarında yer alan sekilerin iç yüzlerine, yatay dikdörtgen formlu uzun iki adet taş plaka, sekilerin iç yüzlerine demir kenetlerle tutturularak yalak oluşturulmuştur. Sekilere göre 5 cm. içerlek olarak yapılan yalağın batı kösesinde suyun dışarı atıldığı delik yer almaktadır.

Çeşme üzerinde kitabe yoktur. H. Acun tarafından çeşme, malzeme ve duvar tekniğinden dolayı caminin yapılmış olduğu tarihlerde külliyeye dahil edilmiş olabileceğini belirtmektedir. Ali Bey Camisi, kitabesine göre, H. 821/M. 1418 senesinde Osmanlı emirlerinden Timurtaş Pasa Oğlu Ali Bey zamanında mescit olarak inşa edilmiştir, Haydar Çelebi tarafından H.975/M. 1567-68’de çeşitli onarımlarla camiye çevrilmiştir. H.978/M. 1570-71 senesinde Cafer Çelebi tarafından yaptırılan onarımlar ve eklemelerle Büyük Cuma Camisi’ne dönüştürülmüştür.

H.1034/M.1625 senesinde meydana gelen depremde büyük hasar görmüştür. Bu bilgiler ışığında, çeşmenin yapım tarihi ile ilgili belgeler bulununcaya kadar, cephe ve plan özelliklerini de dikkate alarak, çeşmenin XVI. yüzyıl ilk yarısı ile XVII. Yüzyıl arasında yapılmış olabileceğini ifade etmek uygun olacaktır.

KAYNAK: Spil’den Manisa’ya Ab-ı Hayat Manisa Çeşmeleri