EMİR SULTAN TÜRBESİ – İZMİR

Mevcut arşiv kaynaklarına göre zaviyeyle ilgili kayıtlar I Selim dönemine (1512-1520) yıllarına kadar uzanmakla beraber, kuruluş tarihi XIV. Yüzyıl olarak düşünülmektedir.
Her ne kadar Emir Sultan Türbesi olarak adlandırılsa da; İzmir in Türk kimliğine kavuşmasını sağlayan Aydınoğlu Gazi Umur Bey in komutanlarından Seyyid Mükremiddin in mezarının bulunduğu zaviyedir. Seyyid Mükremiddin’in 1340-1350 yılları arasında öldüğü sanılmaktadır.
Zaviyeler, Anadolu da Selçuklu devletinin kuruluşundan itibaren önemli bir rol üstlenmiş sosyal ve dini içerikli oluşumlardır. Bu tür yapılar 14. ve 15. yüzyılda Anadolu’nun en ücra köşelerine kadar yayılmıştır. Zaten bu yapıların kuruluş amaçları da bazen bir yörenin yerleşime açılması, bazen yolların güvenliğinin sağlanması, bazen de yoksulların barınmasını sağlamak olmuştur. Bir ahi veya tarikat şeyhi önderliğinde kurulmuşlardır.
Zaviye şu an; Konak ilçesi 951 – 954 sokaklar arasında yer almaktadır. Aydınoğlu Gazi Umur Bey tarafından inşa edilmiş olan türbe, sonradan kendi adıyla anılan Namazgâh veya Şeyh Mahallesi olarak adlandırılan bölgenin çekirdeğini oluşturmuştur. Dolayısıyla, Emir Sultanın İzmir in Türkleşmesine önemli katkıda bulunan bir kimlik ve kişiliğe sahip olduğunu ifade etmek mümkündür.
Zaviye; Türbe, harabe halindeki aşhane, hamam ve Mevlevihane olarak kullanıldığı düşünülen yapılardan oluşmaktadır.
Bu yapıların yanı sıra Seyid Mükremiddin’in na’şının bulunduğu Emir Sultan Türbesinin bahçesinde birde Hazire* bulunmaktadır. (*Cami, türbe, tekke vb. yerlerde ki küçük mezar yeri.) Hazirede Mustafa Kemal Atatürk ün eşi Latife Hanımın dedesi Uşakizade Sadık Bey ve eşi Makbule Hanım ile Aydın Valisi Ahmet Esat Paşa, Kestanepazarı Camii Banisi Mısırlı Hüseyin Nuri Efendi, İzmir Kadısı Şükrüzade Abdülkadir Paşa gibi devrinin önde gelen büyüklerinin naaşları da yer almaktadır. Haziredeki birçok mezar taşı harap halde veya kayıptır.
Bu konudaki en iyi kaynak ise; İzmir de Türk Mührü Emir Sultan Dergâhı Haziresi Mezar Kitabeleri isimli çalışmadır.

EMİR SULTAN TÜRBESİ VE ZAVİYESİ

700 yıllık bir tarihe sahip olan Emir Sultan Türbesi’nin önündesiniz. 14. yüzyılın ilk yarısına ait olan türbe, Aydınoğlu Gazi Umur Bey tarafından Seyyid Mükerremeddin için yaptırılmış. Seyyid Mükerremeddin, İzmir’in fethine katılmış gazi-dervişlerden biri. Fetih sırasında veya hemen sonrasında ölüp türbesinin bulunduğu yere gömüldüğü kaydediliyor. Zamanla türbenin etrafında oluşan zaviye, adını verdiği Şeyh Mahallesi’nin de çekirdeğini oluşturmuş.

TARİHÇE

Yapı, semahane, aşevi, misafirhane, türbe, kuyu ve hamamdan oluşuyor. Türbe ve zaviyenin giderleri için Gazi Umur Bey tarafından, günümüzdeki Gaziemir ilçesinin esasını oluşturan Seydiköy’ün gelirleri vakfedilmiş.

İzmir’in saygın kişilerinin Emir Sultan Türbesi’nin etrafında gömülmesiyle hazireler oluşmuş. Mustafa Kemal Atatürk’ün eşi Latife Hanım’ın dedesi Uşakizade Sadık Bey ve eşi Makbule Hanım, İzmir valilerinden Ahmet Esat Paşa, yine son İzmir valisi Ahmet İzzet Bey, İzmir’in son Mevlevi şeyhi Şeyh Nuri Efendi, Gureba-i Müslimin doktorlarından Şehri Bey gibi devirlerinin önde gelen isimleri burada yatmakta. İzmir’in işgali sırasında şehit edilen Miralay Süleyman Fethi Bey’in kabri de 1988’e kadar buradayken daha sonra Narlıdere’deki askeri şehitliğe nakledilmiş. Süleyman Fethi Bey’in sembolik mezarını ise burada görebilirsiniz. Emir Sultan’ın küçük mezarlığında 16. yüzyıl ile 20. yüzyıl arasına ait 169 mezartaşı tespit edilmiş.

   Zaviyenin en önemli yapısı olan türbenin yarım küre şekilli kubbesi, sekizgen bir kasnak üzerine oturmakta. Kubbe, dıştan alaturka kiremitlerle kaplanmış. Kubbeye geçiş bölgesi, kubbe eteği ve mihrap bölümlerinde geç Osmanlı dönemine ait alçı süslemeleri görebilirsiniz. Kemerler arasında dört halifenin isimlerinin yazılı olduğu alçıdan birer rozet, bu rozetlerin çevresinde de üçer ay-yıldız motifi bulunuyor.

   Sadece türbenin değil, hamamın ve çevredeki konutların duvarlarında da Roma veya Bizans dönemi yapılarından getirilmiş, süslemeli veya kitabeli devşirme* taşlar dikkatinizi çekecektir.

   Yaklaşık 1400 metrekare alan üzerine oturan türbe, İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından 2011-2014 yılları arasında kapsamlı bir restorasyondan geçirilerek ziyarete açılmış.