BİRGİ – ÖDEMİŞ – İZMİR

Tarihi Birgi Kenti Antik çağlardan beri, birçok medeniyete ev sahipliği yapan Birgi sırasıyla; milattan önce 750-680 yılları arasında Frig Uygarlığı, milattan önce 680-546 yılları arasında Lydia Uygarlığı, Pers Krallığı, Bergama Krallığı, ve Roma İmparatorluğu’nun hakimiyeti altında bulunmuştur. Bizans Döneminde önceleri –kule anlamına gelen- Pyrigion adıyla bilinen Birgi daha sonraları Christoupolis adını almıştır. Anadolu’da Beylikler döneminde ise Aydınoğulları Beyliği’nin hakimiyeti altında bulunan Birgi XIII. ve XIV. yüzyıl boyunca aynı beyliğe başkentlik yapmıştır. Aydınoğlu Beyliği’nin kurucu beyi de olan Aydınoğlu Mehmet Bey, beldede 1310 yılında vefat eden ve Sultan Şah ismiyle bilinen kız kardeşi için bir türbe ve Ulu Camii(Camii Kebir) ismiyle bilinen bir cami yaptırmıştır. Yapımı 1312 yılında tamamlanan Birgi Ulu Camii kare planlı bir cami olup, yapımında devşirme malzemeler ile kesme ve moloz taş kullanılmıştır. Kuzey ve doğu cephelerinde birer kapısı ve her bir cephesinde ikişer penceresi bulunmakla birlikte ahşap pencere kapaklarında İslam Peygamberi Hazreti Muhammed’in hadisleri yer almaktadır. Güney doğu köşesinde büyükçe bir aslan yontusu yer alan Ulu Camii, dönemindeki minyatüre karşı İslami yorumlamalarla birlikte değerlendirildiğinde çok dikkat çekici bir özelliğe sahiptir. Genellikle Selçuklu dönemi mimarisinde rastlanan ahşap tavanlı kırma çatı ile örtülü olan Ulu Camii’nin, kündekâri tekniği ile yapılan minberi, ustası tarafından 7 yılda tamamlanabilmiştir. Camii yapılış tarzındaki sadeliği ve ince sütunlarının gösterişten uzak başlıkları ile Anadolu Beylikleri döneminin yerleşik hayat tarzını iyiden iyiye benimsemesinin güzel bir göstergesi niteliğindedir. Beldemizdeki sivil mimarlık örneklerinin en ihtişamlısı olan ve XVIII. yüzyılda ünlü bir deri tüccarı tarafından yaptırılan Çakırağa Konağı beldenin öne çıkan mimari yapılarından bir diğeridir. Temeli ve zemin katı moloz taştan olan yapının geriye kalan kısmının tamamı bağdadi tekniği ile ahşaptan yapılmıştır. Cepheleri pencereler ve natürmortlar, bitkisel ve geometrik motifler, ağaçlar, ev, kuyu vb. tasvirlerle ve kalem işi süslemelerle kaplıdır. Yapı zemin üzerine iki kat halinde dış sofalı olarak inşa edilmiş olup zemin kat müştemilat kısımları ile değerlendirilmiştir. Batı Anadolu’da kendini korumayı başarabilmiş tek kent olan Birgi, kendine has mimari dokusuyla cumbalı evleri ve konaklarıyla, camileriyle, türbeleriyle, hamamlarıyla, medreseleriyle, çeşmeleriyle, külliye ve daha birçok eseri ile beylikler döneminden başlayarak günümüze taşınmış 171 adet tescilli eseri bir arada barındıran müze kent görünümündedir. Birgi, Kültür Bakanlığı İzmir 1 numaralı kültür varlıklarını koruma kurulunun 11/04/1996 tarih ve 5963 sayılı kararı ile onaylı koruma amaçlı imar yapılmıştır. Beldenin tamamı koruma altındadır. Doğal, arkeolojik ve kentsel sitler birlikte bulunmaktadır.

Kaynak: Türkiye Kültür Portalı

Fotoğraflar: Mustafa Gürelli