ZİYA BEY KÜTÜPHANESİ – SİVAS

Ziya Bey Kütüphanesi binası Çarşıbaşı Mahallesi, Dörtyol Mevkiindedir. Kütüphane binası 1908 yılında yapılmış ve aynı yıl kitaplık olarak hizmete girmiştir. Kuruluşundan 1943 yılına kadar yani kurucusu Yusuf Ziya Başara’nın ölümüne kadar tüm giderleri merhumca karşılanmıştır. Ziya Bey’den sonra çocukları kendi imkânları ile kütüphaneyi yaşatmışlardır. 1978 yılında bina Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü’ne devredilmiştir.

1981 yılında tamiri yapılan Ziya Bey Kütüphanesi’nin üst katı yeniden kütüphane, alt katta bulunan dükkânların yeri de Güzel Sanatlar Gaherisi Müdürlüğü, daha sonra kütüphane ve kitap satış yeri olarak düzenlenmiştir.

Binayı yaptıran ve takdire değer çabalarıyla bugünkü Ziya Bey Kütüphanesi’ni kuran Mütevellioğlu Yusuf Ziya Başara 1869 yılında Sivas’ta doğmuştur. Kitap ve ilim sevgisiyle dolu olan merhum, Sivas Mekteb-i Rüştiyesi’ni bitirdikten sonra Sivas Mektûbi Kalemi’ne girmiş ve mümeyyizliğe kadar terfi etmiştir. On üç yıl mümeyyizlikte ve bu arada mükerreren mektupçuluk ve kaymakamlık vekâletlerinde, Milli Eğitim ve Evkâf üyelikleri ile Sivas Mekteb-i Sanayi (Sanat Okulu) Müdürlüğü ve Vilayet İaşe Müdürlüklerinde bulunmuştur. Ölünceye kadar servetini ve maaşını kitap ve ilim yolunda harcamıştır. 1. dönemden 7. döneme kadar Sivas milletvekili olarak, TBMM üyeliğinde bulunan Yusuf Ziya Başara, 19.7.1943 tarihinde 7. dönem milletvekili iken vefat ettiğinde evli ve sekiz çocuk babasıydı.” (Denizli, Hikmet, Sivas Tarihi ve Anıtları, Sivas 1998, s. 176–177.)

“Zemin kat ile birlikte iki kat olarak inşa edilen yapının zemin katı kesme taş ve moloz taştan, birinci katı ise dolmagöz duvar tekniğinde yapılmıştır. Yapı genel olarak dikdörtgen bir plana sahiptir. Doğu cephesinde köşeler dışarı taşırılmıştır. Batı cephesine ise fazladan bir mekân yapılmış ve merdiven bölümü dışarı taşırılmıştır. Kapısından büyük olarak düzenlenen yedi yarım daire kemerlere sahip pencerelerle aydınlanan yapının doğu cephesinin ortasında bir girişi vardır ve çatısı kırma çatı şeklindedir. Yapının kuzeyindeki market ve batısındaki apartman yapıya bitişik nizam şeklinde inşa edilmiştir.

Yapının doğu cephesinin ortasına basık kemerli ve çift kanatlı 1,24×2,50 m. ölçülerinde bir kapı yerleştirilmiştir. Kapının hemen üzerinde alt ve üst tarafı düz geçilen oval bir pencere vardır. Bu pencerenin üzerine de kitabe yerleştirilmiştir. Kapının kuzey ve güney yönlerine üçer pencere düzenlenmiştir. Pencereler yarım daire kemerlere sahip olup kilit taşları belirginleştirilmiştir. 2,40 x4,10 m. ölçülerindeki pencerelerin “S” ve “C” kıvrımlı süslemelere sahip madeni şebekeleri vardır.” ( Bulut, Mustafa, “Sivas’taki Geç Dönem Osmanlı Kamu Yapıları”, Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri, Sivas 2007, s. 41-44.)

YAPILAN ONARIMLAR:

2006 yılında yapılan onarımda ahşap kısımlar ve çatı yenilenmiş dış cephe taş temizliği yapılmıştır.

KAYNAK: SİVAS KÜLTÜR ENVANTERİ