HANSON KÖŞKÜ – BUCA / İZMİR
Sahipleri: Hanson (İngiliz?)
Yapım: 1876
Günümüzde: Sağlam
1876 senesinde inşa edilen köşk, İngiliz Hanson ailesine aittir. Günümüzde eğitim kurumu olarak hizmet vermektedir.
Yapının özgün kullanıcısının İngiliz Hanson ailesi ait olduğu bilinmekte, ancak aileye ilişkin net bilgilere ulaşılamamaktadır. Yapı, ana akslarından olan İzmir Caddesi üzerinde, tekil bir parsel üzerinde konumlanmaktadır. Cadde üzerinde yer alan, ölçek ve mimari dil ile benzer kurgudaki yapıların orta sınıf Levanten ve varlıklı Rum tebaaya ait olması, konutun ve dolayısıyla Hanson ailesinin toplumsal duruşunu da göstermektedir.
Yalın bir kitle kurgusuna sahip olan yapının mekân organizasyonunda karnıyarık şema hâkimdir.
Ana girişin birinci kattan oluşu, konutun mekân kullanımını da belirlemiştir. Bu bağlamda, üst kat mekânlarının toplumsal kullanıma açık yaşama mekânları, zemin katın ise aileye özel ve servis mekânları olarak kullanıldığı görülmektedir. Zemin kat, mekânlarının ön cepheye yönelmesine rağmen arka cepheden giriş almaktadır.
Yapı bütününde, giriş aksında konumlanan dağılım hollerinin ve giriş cephesine yönlenen mekânlarının iç mekân elemanları ve bezemeler ile zenginleştirildiği, arka cepheye yönelen mekânların yalın olduğu gözlenmektedir. Ana girişin birinci kattan olmasına karşın zemin kat iç mekân düzenlemeleri daha zengindir. Orta holün kuzey ucunda yer alan özelleştirilmiş mekân ve merdiven hacminin geçişleri plasterler ile vurgulanmış, ana mekânlar farklı geometrilere sahip bezemeli tavan göbekleri, silmeler ve şömineler ile zenginleştirilmiştir
Birinci kat düzenlemeleri, orta holde yer alan İyonik başlıklı sütunlar, silmeler, bezemeli tavan göbekleri ve köşe armaları, şöminelerdir. Üst kat şöminesindeki çini panonun kompozisyonu ve insan figürü, 19. yüzyıl İngiliz iç mekân anlayışını yansıtmaktadır.
Yapı, sıvasız, taş ve tuğla malzemenin bir arada kullanıldığı, yatay bir etki yaratan yalın cephe düzeni ile dikkat çekmektedir. Giriş cephesi, çift kollu merdivenin ulaştığı giriş terası üstünde yükselerek alınlık etkisi yaratmaktadır. Basık kemerli geçiş ile belirginleştirilmiş giriş nişi dairesel bir pencere ile taçlanmaktadır. Diğer cephelerde yalın, gösterişten uzak bir düzenleme hâkimdir. Izgara şemalı ada düzeni içinde tekil biçimde konumlanan yapı parseli, tüm yönlerden yolla çevrilidir. Girişin yöneldiği İzmir Caddesi’nde şeffaf elemanların, diğer sınırlarda ise yüksek taş duvarların kullanılması ve bu sınırlarda farklı dillere sahip giriş kapılarının kurgulanması, parseli çevreleyen yolların önceliğini belirtmektedir.
Hanson Köşkü, yerleşim içindeki konumu, kitle ve mekân kurgusu, iç mekân düzenlemeleri ile kendine özgü bir mimari dile sahiptir. Bu bağlamda, Forbes, Rees, De Jongh ve Baltazzi Köşkleri gibi ölçek, mekân organizasyonu ve mimari ifade ile yakın çevresini etkileyen, röper alınan nitelikte olmasa da, ait olduğu Batılı grubun mekân kullanımı ve mimari beğenilerini sergilemesi açısından önemlidir.
GÜNCEL KULLANIM VE SÜREKLİLİK
Halen özel mülkiyette olmasına rağmen konut kullanımını yitirmiş olan Hanson Köşkü, eğitim amaçlı kullanılmaktadır. Ancak güncel kullanımı gereğince gerçekleştirilen müdahalelerde kitlesel ve mekânsal bütünlüklere gerekli hassasiyetin gösterilmediği izlenmektedir. Gerek zemin gerekse birinci katta bazı mekânların yeni işlev gereğince bölünmesi, mekânın ve süslemenin bütünsel algısını yok etmiştir. Ayrıca, mekânların sahip olduğu değerleri göz ardı eden bir anlayışla kullanımı, bu değerlerin algısını ve bütündeki rolünü zedelemiştir. Şömineyi odak alan mekânlarda, U ya da kare şemalı kurgu dâhilinde şöminenin kullanım ve algı dışı bırakılması buna örnektir.
Yapı bütününde gözlenen bir diğer olumsuz müdahale, arka bahçede, ana yapıya oldukça yakın bir konumda inşa edilmiş yeni yapıdır. Söz konusu yapının konumlanışı ve özgün yapı ile arasına yerleştirilmiş üst örtü kullanıcının yapıyı algılamasını imkânsız kılmakla birlikte, yapının tekil duruşunu da zedelemektedir.
KAYNAK: LEVANTEN HERİTAGE
