ERTUNAN (POYRAZ) KONAĞI – BATTALGAZİ / MALATYA

6 Ekim 2020 Mustafa Gürelli

Facebook X (Twitter) Pinterest WhatsApp Telegram Pocket

İl: Malatya
İlçesi:Battalgazi
Bulunduğu yer:Meydanbaşı
Kategorisi:Sivil Mimari Yapılar
Tescil Durumu:13.03.1993/1440
Koruma Derecesi:2.Grup Yapı
Yaptıran:
Yapım Tarihi:R.1335(m.1919)
Mimari Çağı:Son Osmanlı
Kadastral Durumu:
Pafta:L40-B1
Parsel:1857-1858
Son Restorasyon Durumu:2011 yılında Battalgazi Belediyesi tarafından restoresi başlatılmıştır.
Battalgazi İlçesi, Meydanbaşı Mahallesinde olan Poyrazlar konağının yapım yılı 1890 olduğu tahmin edilmektedir. Cumhuriyet’in kurulduğu yıllarda yörenin en güzel yapısı olduğu belirtilmektedir. Osmanlı son dönem sivil mimari eserlerinden olan Konağın, kimi kaynaklarda Rumi 1335 (M.1919) tarihinde yapıldığı yazmaktadır. Poyrazlar Konağının birçok özelliği, o dönemde yapılan binalarla mukayese edildiğinde, kullanım ve yaşam standardı yönünden yüksek bir yapı farklılığı ihtiva ettiği ortaya çıkar.
Konak, kerpiç, taş ve ahşap malzemeden yapılmış olup iki katlıdır. Ertunan Konağı kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlıdır. Yapının kuzey ve güney cepheden olmak üzere iki girişi vardır. Bina, 21x11m alan üzerindedir. Ahşap merdivenle çıkılan 1. Katta haremlik ve selamlık kısmı yer almaktadır. Ayrıca burada balkon şeklinde “Hayat“ adı verilen yazlık mekânlar da bulunmaktadır. Alt katta mutfak, kiler, samanlık gibi ihtiyaçları karşılayan mekânlar yer alır. Yapının sokağa bakan yüzünde artık fonksiyonu bulunmayan bir çeşme de yer almaktadır.Ortadan bölündüğünde, simetri bir yapı olan konak, her iki avlusunda birbirine benzer çeşme ve yalak taşı bulunmaktaydı. Yapılan tetkiklerde, avlusunda bulunan ayrı bir ekmek pişirme yeri, hamam (şimdi yıkılmış) olarak kullanılan bölüme ait kısımda, ısı dağıtımı yapan zemin altı, taban ısıtılması amacıyla, duman dolaşımının yapıldığı bir sistem konulduğu gözlenmiştir.
Ahşap işlemelere çok önem verilen bu yapıda, mutfak yapısı düzeni ahşap işlemeleriyle göze hitap eden bir gösterişte olup rahat hareket edilebilir bir mekân ve bitişiğinde yeterli büyüklükte kileri mevcuttur.
Kısmen tamir gören bu yapıda bazı özelliklerin muhafazası mümkün olmamıştır. Cumhuriyetin kurulduğu yıllarda okul olarak hizmet veren konak, Eski Malatya’nın ilk mektebi olarak bilinmektedir.
Bir süre iki ev olarak kullanılan, konağın korunması için 13.03.1993 Tarih ve 1440 sayılı tescil kararı alınmıştır.2011 yılında Battalgazi Belediyesi tarafından restore çalışması yapılmıştır. Günümüzde konağın restoresi tamamlanmış olup ” Mahalle Yaşam Müzesi” olarak projelendirilmiştir.

Kaynak: Tarihim Cebimde

POYRAZ KONAĞI ( MAHALLE YAŞAM MÜZESİ) – BATTALGAZİ / MALATYA

Eski Faik Üstün İlköğretim Okulu; 1905 ‘ te ruhban okulu olarak yapılmıştır. Uzun yıllar ruhban okulu olarak kullanılmıştır. Bazı kaynaklarda kilise olarak ta kullanıldığı yazılmaktadır. Mübadeleden sonra 1927 yılından itibaren bina 1933 yılına kadar Ziya Gökalp İlkokulu olarak kullanıldı. Atatürk 20 Aralık 1930 da Kırklareli’ne geldiğinde bu okulu ziyaret etti. 1933 yılında bu okuldaki Ziya Gökalp Okulu, çocuk yuvasındaki asıl Ziya Gökalp okuluna taşındı ve burası 1963 yılına kadar ortaokul ve lise olarak hizmet gördü. Bu tarihte Vali Faik Üstün Okulu adını alarak semt ilkokulu oldu. Okula adını veren Faik Üstün 1930 ‘lu yılların ortasında Kırklareli’nde valilik yapmış, köylere yaptırdığı okullarla ünlenmiş, 1950 ‘li yıllarda Kırklareli’ne milletvekili olmuştur.

Battalgazi ilçesi, Meydanbaşı Mahallesi’nde bulunan Poyraz Konağı’nın yapım yılı 1890 olarak tahmin edilmektedir. Cumhuriyetin kurulduğu yıllarda yörenin en güzel yapısı olduğu belirtilmektedir. Osmanlı son dönem sivil mimari eserlerinden olan konağın kimi kaynaklarda Rumi 1335 (Miladi 1919) tarihinde yapıldığı yazmaktadır. Poyrazlar Konağının birçok özelliği, o dönemde yapılan binalarla mukayese edildiğinde, kullanım ve yaşam standardı yönünden yüksek bir yapı farklılığı ihtiva ettiği ortaya çıkar.

Konak, kerpiç, taş ve ahşap malzemeden yapılmış olup iki katlıdır. Poyraz Konağı kuzey güney doğrultuda dikdörtgen planlıdır. Yapının kuzey ve güney cepheden olmak üzere iki girişi vardır. Bina 21×11 metre alan üzerindedir. Ahşap merdivenle çıkılan 1. Katta haremlik ve selamlık kısmı yer almaktadır. Ayrıca burada balkon denilen “hayat” adı verilen yazlık mekânlar bulunmaktadır. Alt katta mutfak, kiler, samanlık gibi ihtiyaçları karşılayan mekânlar yer alır. Yapılan tetkiklerde, avlusunda bulunan ayrı bir ekmek pişirme yeri, hamam (şimdi yıkılmış) olarak kullanılan bölüme ait kısımda ısı dağıtımı yapan zemin altı, taban ısıtılması amacıyla, duman dolaşımının yapıldığı bir sistem konulduğu gözlemlenmiştir. Ahşap işlemelere çok önem verilen bu yapıda, mutfak yapısı düzeni ahşap işlemeleriyle göze hitap eden bir gösterişte olup rahat hareket edilebilir bir mekân ve bitişiğinde yeterli büyüklükte kileri mevcuttur.

Cumhuriyetin kurulduğu yıllarda bir dönem belediye binası daha sonra okul olarak hizmet veren konak, Eski Malatya’nın ilk mektebi olarak bilinmektedir. Son dönemde yıkılmaya yüz tutmuş olan Poyraz Konağı Battalgazi Belediyesi tarafından aslına uygun restore edilerek Türkiye’nin ilk Mahalle Yaşam Müzesine dönüştürüldü. Balmumu heykellerle halı dokunmasından, yorgan köpümesine, ekmek yapımından, yün eğirmeye kadar üç kuşağın beraber yaşadığı yöreye özgü kültürü canlılık ve doğallık içinde gelecek nesillere geçmişi aktarılmaktadır.

Poyraz Konağında olan bölümler;

•Eyvan •Alt sofa •Üst sofa •Gelin odası •Mutfak •Oturma odası •Balkon (Hayat) •Misafir odası

Kaynak: Battalgazi Belediyesi