3 Aralık 2024
Müzeler

YAĞIBASAN MEDRESE MÜZESİ – NİKSAR – TOKAT

Danişmendliler’in Sivas kolu hükümdarı olan Nizameddin Yağıbasan (vefâtı 1164) tarafından Tokat hudutları içerisinde inşaa ettirilen medrese Niksar’dadır.

1157–1158’de Niksar Kalesi’nde yaptırılan ve tıp tahsili verilen Yağıbasan Medresesi, Anadolu’nun ilk medresesi olarak biliniyor. Giriş kapısı üzerindeki kitabede şu ifade yer almaktadır:

“Bu mübârek bina, el melik el âlem, el âdil ebu-l Muzaffer Yağıbasan bin Melik Gazi bin Melik Danişment’in emri ile 552 (Hicrî) senesinde yapılmıştır.”

Bu kitabe İbrahim Hakkı Uzunçarşılı tarafından Melik Gazi Türbesinde bulunmuştur.

Yağıbasan Medresesi Anadolu’nun ilk kapalı avlulu medrese planındadır. Aynı zamanda Suriye Bosra’daki Gümüştekin Medresesi’nden (1135–1136) sonra yapılmış ikinci örnektir.

Medrese moloz taştan yapılmış, kapalı avlulu, revaksız ve iki eyvanlı plan tipindedir. Kale içerisinde bulunmasından ötürü kısmen iç kalenin surlarından faydalanılmıştır. Bu bakımdan tam muntazam olmayan dikdörtgen bir planı vardır. Günümüzde ortadaki avlunun yalnızca güney kısmı ayakta duran bir kubbe ile örtülmüştür. Kubbenin aslı tamamen kapalı olmayıp, üst kısmının Tokat Çukur Medrese gibi açık olduğu sanılmaktadır.

Avludaki iki eyvandan doğudaki tam giriş ekseninde değildir. Kuzeydeki eyvanın yanlarında birer tane küçük, köşelerde de kuzeye doğru çıkıntılı daha büyük ölçüde dikdörtgen planlı bir mekân bulunmaktadır. Avlunun batısında ise yan yana üç hücresi vardır. Güneyde ise altı hücrenin olduğu sanılmaktadır.

Medresenin portal ve kaplama taşları sökülmüş ve bina 1939–1942 depremlerinde büyük hasara uğramıştır

2010 senesinde restore edilerek günümüzde bir kültür varlığı olarak korunmaktadır. Bir iki odası müze haline getirilmiştir. Burada eski Osmanlı Eserleri, el yazması Kur’an-ı Kerimler, çeşitli kazılarda bulunan değişik eserler sergilenmektedir.

Kaynak: Tokat İl Turizm Müdürlüğü