ANİ TİGRAN HONENTS (RESİMLİ) KİLİSESİ – KARS
Ani Ören Yerinin kuzey doğusundaki Mığmığ deresinin Arpaçay Nehrine karıştığı yer üzerinde yükselen seki biçimindeki bir arazi üzerine kurulan kilise 1215 yılında Anılı bir tüccar olan Tigran Honents tarafından inşa ettirilmiştir. Bu kilise özellikle iç mekanındaki fresklerle dikkat çekicidir. Kilisenin iç cephe duvarları ile kubbe kısmında Hz. İsa’nın doğumundan ölümüne kadar geçen olayları sembolize eden freskler mevcuttur.
Tigran Honents Kilisesi Arpa Çay’ın İpek Yolu Köprüsünün üzerindeki eğimli yamaca kuruludur. Tigran Honents adında zengin bir tüccar tarafından 1215 yılında inşa ettirilmiştir. Tigran Honents, ticaretle uğraşan varlıklı tüccar ailelerden birinin üyesidir. Ani`deki birçok yapıda olduğu gibi kilisenin duvarlarına inşa öyküsünü anlatan bir yazıt yazdırmıştır. Bu yazıtta `664 (M.S. 1215) yılında, Tanrı`nın lütfuyla, Ani şehrinin beyi güçlü ve muktedir Zakaria iken… ben, Tanrı`nın kulu, Honents ailesinden Sulem Smbatorents`in oğlu Tigran, efendilerimin ve çocuklarının uzun ömürlerine, kayalıkların kenarında ve çalılıktan geçilmeyen bu yerde, Aziz Krikor`a adadığım bu manastırı yaptırdım, ve onu sahiplerinden helal servetimle satın aldım ve büyük zahmet ve masraf ile ona her yandan savunma sağladım. Bu kiliseyi Aziz Krikor Lusavoriç adına yaptırdım ve onu birçok süs ile güzelleştirdim…` denmektedir.
Kubbeli dikdörtgen tasarımı dışarıdan Katedral`i andırır. Duvarlar kırmızı, siyah ve kahverengimsi düzgün kesme taşlarla örülmüştür. İç yapısı Ortaçağın bu geç dönemi kiliselerinle benzer. Kubbeli hol üç bölmeye ayrılmış tek sahındır. Kubbe orta bölmenin üzerinde ve koniktir. Kör kemer dizisi, kilisenin dört yanından dolanır. Kemerlerin üzerinde sarmaşıklar arasından beliren hayvanları betimleyen oymalar bulunmaktadır. Kilisenin önünde daha sonradan ilave edilmiş bir narteks [2] vardır. İç mekanın tamamı, kiliseyle aynı yaşıt fresklerle kaplıdır. İki ana konu vardır: Hazreti İsa`nın Hayatı ve kilisenin adandığı Krikor Lusavoriç`in Hayatı (Saint Gregory the Illuminator). Kubbe, altında Azize Meryem ile On İki Havarinin bulundurulduğu, dört melek tarafından taşınan İsa büstü ile İsa`nın Göğe Yükselişi`nin hasar görmüş tasvirini barındırır. Kilisenin doğu yarısı, aralarında Cebrail`in Hazreti Meryem`e Haber Verişi (`Annunciation`), İsa`nın Doğumu, İsa`nın Kudüs`e Girişi, Aziz Lazarus`un Dirilme Mucizesi, vb. sahnelerinin de bulunduğu, İsa`nın hayatından sahnelerle donatılmıştır. Apsisin [3] yarım kubbesinde, İsa`nın figürü vardır. Bunun altında İsa ve Havariler, Aşai Rabbani (`Communion`) sahnesinde resmedilmiştir. Kilisenin batı odası, Krikor Lusavoriç`in hayatından 16 sahne sunar. Aziz Krikor`un Trdat tarafından yargılanması; zindan dahil, ona çektirilen işkenceler; Hripsime`nin şehit edilmesi; Kral Trdat ve Gürcistan, Abhazya, ve Albanya krallarının vaftiz edilmesi; vs. de bunların arasında yer alır. Ancak doğal yıpranma, dini ve kavmi hoşgörüsüzlük, ve restorasyon hataları nedeniyle bugün bu fresklerin birçoğu yok olmuştur.
Kaynak: Kültür ve Turizm Müdürlüğü
