KOİMESİS KILISESİ (ESKİ KİLİSE) – İZNİK – BURSA

Şehrin Yeni mahalle mevkiinde , Bizans sanatının önemli eserlerinden biri sayılan Meryem’in göğe çıkışı ( Koimesis ) na adanmış kilisede bulunuyordu. Piskopos Hyakinthos tarafından 750 yılına doğru yaptırıldığı kabul edilmekte ise de kesin tarih bilinmemektedir. Kurucusunun Piskopos Hyakinthos olduğu içindeki bir kitabeden ve bazı sütün başlıklarındaki maska “monağram”lardan öğrenilmiştir. Bu kilise önemli bir manastıra ait idi ve burası Hyakinthos manastırı olarak biliniyordu.
Üzeri büyük bir kubbe ile örtülü olan kilisenin apsis yarım kubbesi ile bazı tonozlarını mozaikler süslüyordu. Apsis yarım kubbesinde altın zemin üzerinde kucağında İsa olan büyük bir Meryem mozaiği , iki yanında imparator elbiseleri giyimli dört baş melek tasviri yer alıyordu. İçerinde dört mozaik daha dikkati çekiyordu.
Dört fil ayağına oturan kubbesi olduğu için altın yaldızlı mozaik ve fresklerle süslü bulunduğu bilinmektedir. Temelleri ve mermer tabanı günümüze ulaşmıştır.
1922 yılında Türk-Yunan savaşı sırasında Koimesis kilisesi yıkılmıştır. Eski yayınlarda tanıtılan kitabelerden en önemlileri kilisenin neflerini ayıran paye başlıklarındaki monogramlardır.
Hyakinthos’ adını veren bu monogramlardan yalnız bir örnek halen kilisenin harabesi içindedir. Kilisenin mozaikleri farklı dönemlere ait kitabeler içermektedir. Theotokos manastırının ana kilisesi , Hyakinthos tarafından 787 yılından önce , muhtemelen 8.yüzyılın başlarında inşa ettirmiştir. Apsis ve Bema tonozundaki figürlü mozaikler İkonoklasmus döneminde tahrip edilmiş , 843 de tasvir kırıcı bu dönemin sonuçlanmasıyla Naukratios tarafından yenilenmiştir. Narteksteki mozaikler ise ,1065 yılındaki zelzele (deprem) sonucunda tekrar düzenlenmiştir. Bizans kaynakları , Hyakinthos’un kurduğu manastırın , 13yy. , bilhassa İznik İmp. döneminde , önem kazandığını belgeler. Laskaris sülalesinden olan ilk İznik İmp. I. Thedoros , 1222 de ölünce buraya , karısı Anna’nın yanına gömülür. 18.yy. İznik’i ziyaret eden seyyahların verdiği bilgilerden , kubbenin 1740-79 arasında çöktüğünü , bu nedenle ibadete yalnız pastoforium mekânlarında devam edildiğini öğreniyoruz. 1807 de Piskopos Daniel kubbeyi yeniden inşa ettirmiş , 1833-34’lerde tüm kilise onarılmış fresklerle bezenmiştir.1922 de yıkılan kilise daha sonra harap bir şekilde kalır. 1955 yılında moloz ve topraktan temizlenerek ortaya çıkarılmıştır.
KAYNAK: İZNİK KÜLTÜRÜ