BÖCEK AYAZMA KİLİSESİ – İZNİK – BURSA

Koimesis Kilisesi’nin doğusundadır. Sokak hizasındaki bir duvar, demir parmaklık ve kapı ile ayrılan bahçedeki Baptisterium’a, batıdan 11 basamaklı merdivenle inilmektedir. Giriş kısmı 2.55 metre yüksekliğinde olup, bir aşritrav ile üstten sınırlanmıştır. Bunun üzerine tuğladan örülmüş bir kemerin sınırladığı alınlık yer almaktadır. Buradan 4.5 m çapında ve 3.8 m yüksekliğinde, yer altında yapılmış, kubbesi tuğladan örülmüş bir odaya girilmektedir. Zeminin taş levhalarla döşeli olduğu, duvarların moloz taş, tuğla ve kireç kum harcı ile almaşık olarak örüldüğü görülmektedir. Sarnıcın mermerden yapılmış 0.88 m uzunluğu, 0.29 m genişliği ve 0.10 m kalınlığındaki kenar taşlarında doğudakinin dış yüzeyinde “Hıristiyan İmparator yüce Kral Michael Kulesi” yazılı Yunanca bir kitabe, iç yüzeyinde de Tevrat’tan alınmış “Her bedene iyi olanı verir. Çünkü, onun lütfu edebidir.” anlamına gelen İbranice bir kitabe kazınmıştır. 6. yy’a ait Bizans dönemine ait olan yapı, başlangıçta vaftizhane olarak inşa edilmiş, daha sonra ayazma olarak kullanılmıştır.
BÖCEK AYAZMASININ TARİHÇESİ
Tam olarak inşa tarihi bilinmese de, antik çağın paganist (çok tanrılı) inanç sistemine ait asklepios (sağlık tanrıçası tapı merkezi bir nevi hastane) üzerine kurulduğu binanın özelliklerinden biri olduğunu anlaşılmaktadır.
Komeseis ( Meryem’in göğe yükselişi ) kilisesinin yazıtlarından günümüze ulaşan belgelere dayanarak konuyu irdelediğimizde;
Hyakıntos adlı kişi veya sülale, tarafından oluşturulmuş, manastır bahçesinde yer almaktadır. Komeseis Kilisesi 9 yy da inşa edildiğine göre ayazma (vaftizhane) bu dönem sonrası imar edildiği aşikârdır.
Vaftizhanenin yapısal biçimi her ne kadar Bizans M.S. 1100/ 1250 dönemi inşaat tarzını yansıtsa da içerisinde Asklepios Tapınağına ait olduğu muhtemel figür barındırması ve günümüze kadar korunması İznik için büyük bir şanstır.
Konstantinopolis’in ( İstanbul ) 1204 yılında Latin istilasına uğradığında, Bizans imparatoru Theodore Lasgaris ve mahiyeti İznik’e kaçması ve burada İznik Bizans imparatorluğunu (1204/1265) kurması ile gelişen olaylar Hyakıntos manastırının, İznik Bizans imparatorluğunun merkez kilise (metropolitlik) olmasına sebep olmuştur. İznik’in bu başkentlik döneminde, böcek ayazması çok önemli kutsamalara ve vaftizlere ev sahip yaptığı şüphe götürmez bir gerçektir.
Civarındaki yerleşim yerlerinin zemininden yaklaşık 2.5 metre aşağıda kalmasına rağmen, havuzdaki su hiçbir zaman taşmıyor, aynı zamanda da hiç bir zaman kirlenmiyor. İnanılması mümkün olmayan ve gizemlerle kaplı bir şekilde İznik’te 4 mevsim 365 gün boyunca havuzundaki su daima aynı seviyede tertemiz ve berrak duruyor, ne alçalıyor ne yükseliyor nede su bulanıyor. Kuyunun bulunduğu yapının en gizli yerinde ise, milattan öncesine ait sağlık tanrıçasına adanmış bir tapınağın parçası da bulunuyor. İznik Yeni Mahalle, Yakup Çelebi Sokak’ta evlerin arasında bir çok kişinin farkında olmadığı zeminden aşağıda bulunun İznik Böcek Ayazması bir başka adı ile Vaftizhane olarak bilinen İznik’in en önemli tarihi dokularından bir olan yer özellikle yabancı turistler tarafından ziyaret akınına uğruyor.
KAYNAK: Bursa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü / Ayhan UYAN