AZİZ NİKOLAOS KİLİSESİ – GÜLLÜBAHÇE / SÖKE – AYDIN
Aziz Nikolaos Kilisesi, Güllübahçe’nin eski Rum yerleşkesi olan ve o zamanki adıyla Gelebeç olarak anılan bölgesinde yer almaktadır.
1821 yılında burada bulunan bir başka kilisenin üzerine,hiristiyan aleminin önemli azizlerinden Aziz Nikolaos (Noel Baba) adına Gelebeç’te oturan Rumlar tarafından yaptırılmıştır. Anadolu’da Noel Baba adına inşa edilmiş ikinci kilise olması bakımından büyük önem taşımaktadır.
İzmir 2 numaralı Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu’nun 20.05.1992 gün ve 2690 sayılı kararı ile korunması gerekli kültür varlığı olarak tescili yapılmıştır. 1998 yılında da Kültür ve Turizm Bakanlığına tahsis edilmiştir.
İki kademeli ve bir bahçe içinde yer alan yapı sağlam bir durumdadır. Genel olarak kilise, çan kulesi ve kemiklik (osteofilak) bölümlerinden oluşmaktadır. Düzgün olmayan yerel taşlardan yapılan bina kaba moloz taşlarla inşa edilmiştir. Bir kısım mermer malzemenin Priene’den getirildiği anlaşılmaktadır. Örneğin, Doğu cephede bir İyon başlık parçası görülür. Bu yapıda taşlar arasında tuğla ve ahşap hatılların sıkça kullanıldığı görülmektedir. Kapı, pencere ve bina köşelerinde daha düzgün mermer parçaların kullanılmıştır. Çan kulesi, kemiklik ve bahçe duvarlarında da aynı malzeme kullanılmıştır. Çan kulesinin üstündeki ikinci bölüm tamamen mermerden inşa edilmiştir.
Kilise, 1922 yılında Rumların gitmelerinden sonra, mübadele ile gelen Türkler tarafından 25-30 yıl kadar hiç bozulmadan cami olarak kullanılmıştır. Cami olarak kullanıldığı dönemde hiç bir fiziki müdahalenin olmadığı anlaşılmaktadır. Ancak daha sonra ne yazık ki defineci ve kaçak kazıcıların yaptıkları tahripler sonucu iyice bozulmuştur. Duvarlarda da yine bu kişilerin altın bulmak amacıyla yaptıkları tahribat göze çarpmaktadır.
KEMİKLİK (Osteofilak)
Kilisenin güneyinde bahçe duvarına bitişik ve duvardan dışa çıkıntı yapar şekilde kilise ile aynı inşaat malzemesine sahip bir yapıdır. Burası Hıristiyan inanışına göre kemiklerin toplandığı bölümdür. Rumlar zamanında kilise bahçesindeki mezar yerlerinin dolması durumunda, yeni defnedilecek cenazelere yer açmak için, eskiden gömülen kişilere ait kemikler çıkarılarak bu yapı içinde toplanıyordu.
Kaynak: Güllübahçe Kültür Turizm ve Kalkınma Derneği
Fotoğraflar: Mustafa Gürelli
