ABRENK (VANK ) KİLİSESİ – TERCAN / ERZİNCAN

Üçpınar köyü yakınlarındaki Vank dağının güneydoğusunda, yüksekçe bir alan içerisinde; bir ana kilise , bir şapel , 2 adet dikili taş (haçkar) bulunmaktadır. Giriş kapısının üzerinde 1854 tarihi yazılıdır. Kilise ile birlikte bir şapel ve iki adet dikili taş bulunmaktadır. Bu taşlar, mimarisi ve bezemesiyle dikkat çekici olup, 12. yüzyıldan sonra Selçuklu Beyi Nasurettin dönemiyle tarihleşen kitabeleri taşırlar.
Surp Hovhannes kilisesi:
Tepe üzerinde inşa edilen manastırın ana bölümü kalın ve heybetli duvarlarla çevrilmiş, kule ve siperlikten mahrumdur. Kuzey-batı ve batısında birer kapı vardır. Kuzeyindeki dış duvara yapışık bina ve belki de bir çeşme kalıntıları göze çarpmaktadır. Manastırın güney kısmında ise ana kilisesi olan Surp Hovhannes (église de Saint John)bulunmaktadır.
Surp Hovhannes kilisesi dikdörtgen içerisine haç şeklinde inşa edilmiştir ; kubbesi dört kolon üzerine yerleştirilmiştir. Bu tasarım ermeni kiliselerinde XVII yüzyıl ortalarında görülmekte ve son dönem bizans kiliselerinden etkilenmiştir. Kilisenin tek girişi batısında bulunmaktadır. Kapı üzerindeki haçlı kitabedeki yazılardan birinde 1854 tarihi vardır. Bu kitabe 1990 yılları başında tahrib edilmiştir.
Kilisenin içi üç nefe bölünmüş, her biri abside ile bitmektedir, taşlar ise bir nevi alçı ile birleştirilmiştir. Zemin düzgün taş plakalarla örtülmüştür.
Kilisenin güney duvarına bitişik dikdörtgen, kubbeli bir tonoz vardır ; bu küçük bölüm çok iyi aydınlanmıştır. Amacı belli olmayan bu bölüm XIX yüzyıl ermeni kiliselerinde sıkça görülmektedir.
Surp Tavit Şapeli:
Bu küçük şapel küçük bir tepe üzerinde bulunmaktadır. Bir tane nefi ve kubbesi olan şapel dikdörtgendir. Onarılan bu binanın iç duvarında yazılar ve heykeller vardır. Girişinde adı verilen David’in mezarı olduğu yazılıdır.
Şapelin doğusu tamamıyla harap olmuştur ; kuzey-batı köşesinde ise bir haçkar mezar taşı bulunmaktadır. İçte ve dışta bulunan haçkarlar buranın bir mezarlık olduğunu düşündürmektedir.
İki Dikili taş ( Haçkar ) :
Surp David şapelinin yakınında yüksekliği altı metreyi aşan, görkemli iki haçkar bulunmaktadır ; Erzincan-Erzurum karayolunda, 8 km mesafeden görünmektedir. Üzerlerindeki yazılarda 1191 ve 1194 tarihleri okunmaktadır. 1970 senelerine kadar yanlarında dikili duran bir üçüncü haçkar, daha küçük, devrilmiştir. Yine yakınlarında bir kayaya oyulmuş bir haçkar yuvası, muhtemelen bir dördüncü haçkarın varlığını göstermektedir.
Haçkarın etrafındaki şerit üzerindeki çeşitli yazıları çerçevelemektedir. En altta kubbeli üç haç bulunmaktadır. Onların üstünde Ermenice bir kitabe vardır. Daha yukarıda ise iç içe geçmiş motifler dikilitaşı kuvvetlendirmek için tasarlanmıştır, Golgotha tepesini tasvir ettiği söylenir. Üzerinde bulunan iki haç tekrar Gogotha’yı tasvir etmektedir. Ortasında bir disk üzerinde altı köşeli bir yıldız ve onu takip eden sapın, hayat ağacı olarak verimliliği tasvir ettiği söylenmektedir.
Onun hemen üzerinde, iki kolu yonca ile biten büyük bir hacker bulunmaktadır. Üzerinde ise bağ tasvirleri vardır. En üstünde ise ortada bir taht üzerinde oturan kişi takdis eder vaziyettedir (Isa gibi) sağ elinde ise bir kitap tutmaktadır.
Yanındaki ikinci haçkar ise aynı şekilde temsil edilmekle birlikte üzerinde müslüman mezar taşları gibi başlık bulunmaktadır. Üzerinde Arapça yazılar göze çarpmaktadır.
Kaynaklar : İsmail SOMUNCU’nun “Fırat’ın Beri Yanı” Armtown.com Erzincan.bel.tr http://harmankayaköyü.com/