HALİME HATUN HAMAMI – GÖLMARMARA – MANİSA
Osmanlı padişahlarından 3. Mehmet in sütannesi ve dadısı olan Halime Hatun, S.Tekeli Lala Mehmet Paşa nın da kayınvalidesidir. Büyük ve çok zengin bir vakfiyesi vardır. Ölüm tarihi ve mezarı hakkında hiçbir bilgi yoktur. Vakfiyede: bir camii (Halime Hatun Camii),bir Darülhadis, bir kütüphane, bir okul, bir imaret ile kadın ve erkeklere ait bir misafirhane vardır.
1566 yılında Manisa’da doğmuş olan, Sultan III. Murat’ın oğlu Şehzade Mehmet, 1584 yılından, III. Mehmet olarak tahta çıktığı 1595 yılına kadar Manisa’da sancakbeyi olarak görev yapmıştır. Dadısı ve sütannesi Halime Hatun adına Gölmarmara’da yaptırmış olduğu külliye, cami, medrese ve imaretten oluşmaktadır. 17. yüzyıl sonlarında külliyeye gelir sağlamak amacıyla bir de çifte hamam ilave edilmiştir.
İmaretin güneyinde yer alan Hamam 1595 yılına tarihlenmektedir. Bugün yıkık bir vaziyettedir. Hamam kare plana sahiptir. Külliye ye gelir sağlamak için çifte hamam düzenlendiği belirtilmektedir. Kubbeleri kısmen yıkılmıştır. Duvarları kısmen sağlamdır. Günümüzde atıl durumda ve bakımsızdır.
Hamam Halime Hatun külliyesinin bir parçası olarak Gaziler Caddesi, Pusanga Sokaktadır. Hamam, XV. yüzyıl Osmanlı Dönemi yapısı olup mimarı belli değildir. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivinde 1474 tarihli vakfiyesi bulunmaktadır. Mevcut durumda San Ahmet Paşa Hamamı harabe halinde terk edilmiştir.
İnceleme:
Kare planlı çifte hamamdır. Her iki yapıya da kuzeyde yer alan sivri kemerli açıklıklardan girilmektedir Yapının bu cephesi büyük ölçüde toprak altında kaldığı için cephe tam anlaşılamamaktadır.
Doğudaki hamam 6,88 cm x 6,88 cm ölçülerinde kare kübik planlı soyunmalık kısmı pandantiflerle geçilen kubbe ile örtülüdür. Güneyde eksenden doğuya kaymış sivri kemerli bir kapı ile ikinci mekâna geçilmektedir. Bu mekân sıcaklık olup, kare planlı ve pandantiflerle geçilen kubbe ile örtülüdür. Kubbesine altıgen fil gözleri yerleştirilmiştir. Mekânın içte giriş kapısı üzerine sadece bu cephede iki sıra büyük mukarnas dizisi süsleme bulunmaktadır. Bu mekânın güneyinde ise girişi güney batı köşede bulunan kare planlı halvet yer almaktadır. Mekânda kubbeye geçiş iki parçalı üçgenlerle sağlanmıştır. Ancak bugün kubbesi tamamen yıkılmıştır. Halvetin batısında giremediğimiz bir halvet daha bulunmaktadır.
Batıdaki hamamın cephesi kuzeye doğru biraz çıkıntı yapmaktadır. 7,90 cm. x 8,00 cm ölçülerinde kare planlı soyunmalık bölümü Türk trompu üçgenlerle geçilen kubbe ile örtülüdür Kubbenin ortasında mekânı aydınlatan bugün tahrip olmuş sekizgen aydınlık feneri bulunmaktadır. Altta soyunmalığın ortasına mermerden kare biçimde havuz yerleştirilmiştir. Güneyde eksenden doğuya kaymış dikdörtgen şekilli bir çökertme içine yerleştirilmiş sivri kemerli bir kapıdan kare kübik planlı sıcaklık kısmına geçilmektedir
Kubbe ile örtülü bu mekânda kubbeye geçiş prizmatik Türk üçgenleriyle sağlanmıştır. Sıcaklık altıgen fil gözleriyle aydınlatılmıştır. Güney duvarlarındaki sivri kemerli açıklıkla halvete giriş yapılır. Halvet kare planlı Türk üçgenleriyle geçilen kubbeyle örtülüdür. Halvetin batısındaki mekana giriş mümkün olamamıştır ancak genel olarak dikdörtgen planlı olduğu anlaşılmaktadır. Hamamın güneyinde doğu batı doğrultusunda dikdörtgen planlı, beşik tonozla örtülü su deposu yer almıştır.
Girişin batısında aynı seviyede ve üstte sivri kemerli biner pencere açıklığı bulunmaktadır.
Hamamda malzeme olarak moloz taş ve tuğla kullanılmıştır. Moloz taş örgü malzemesi olarak duvarlarda, tuğla ise moloz taşların arasında kapı ve pencere kemerleri ile örtü sisteminde karşımıza çıkmaktadır.
KAYNAK: MANİSA KÜLTÜR VARLIKLARI ENVANTERİ
