HAMİDİYE ÇEŞMESİ / SÜTUN ÇEŞME – İZMİR
Çeşme; Konak Mahallesi’nde, Kestelli Caddesi ile 442. sokağın kesişimindeki, alt katı ticaret, üst katı ise konut olarak kullanılan zemin+1 katlı yapının köşesinde, sütun şeklinde göze çarpmaktadır. Çeşmenin üst kesiminde, 1. katın yarım sekizgen şekilli köşe cumbası yükselmektedir. İzmir’de bilinen tek sütun çeşme örneğidir. Günümüzde suyu akmadığı için kullanılmamaktadır.
Kitabesi bulunmayan bu çeşmeyi (Hamidiye Çeşmesi) olarak adlandırmamın nedeni; Dr. Memduh Say, 1941 yılında yayımladığı [İjiyen Bakımından İzmir Şehri] isimli eserde (Kestelli Caddesi’nde Hamidiye Çeşmesi) adıyla anılan bir su yapısından söz etmektedir. Yukarıda tanımını yaptığım çeşme, muhtemelen Memduh Say’ın bahsettiği Hamidiye Çeşmesi olmalıdır.
Çeşmenin kitabesi olmadığından, ne zaman ve kimin tarafından yaptırıldığı da bilinmemektedir. Çeşmenin (Hamidiye) ismi, muhtemelen Sultan II. Abdülhamid ile ilgili olabileceğini akla getirmektedir. Zira Sultan II. Abdülhamid’in, 1894 yılında İzmir’deki Kestane Pazarı Şadırvanı ile Hacı Salih Paşa (Ali Paşa) Şadırvanı’nı onarttığı bilinmektedir. Bu sebeple çeşmenin onarım veya yapımı ile ilgili olarak Sultan’ın ismi verilmiş olabilir.
İkinci ihtimal ise, Sultan II. Abdülhamid’in tahta çıkışının 25.yılı nedeniyle yapılan kutlamalar sırasında, muhtemelen resmi makamlarca (Belediye) yeni inşa ettirilmiş çeşmeye (Hamidiye) adının verilmiş olabileceğidir. Ancak bu konuda şimdilik her hangi bir belgeye ulaşılamamıştır…”
Mimari Özellikleri : Sütun şeklindeki çeşme, zemin+1 katlı kontun köşesinde duvara gömülü haldedir. Köşe çeşmesi niteliğindeki su yapısı, mermer malzeme ile inşa edilmiştir. Yuvarlak kesitli çeşme; altta, zemin seviyesinden yüksekte bir kaide üzerine oturmakta ve üst kesimi sütun başlığı şeklinde sonlanmaktadır. Lüle deliği, zemin seviyesinden yaklaşık 40 cm. yüksekliktedir. Zemin sonradan karo plaka malzeme ile kaplandığından, yalağa ait herhangi bir iz görülmemektedir…
Süsleme Özellikleri : Çeşmenin en dikkati çeken bölümü, kabartma tekniği ile bezeli sütun başlığıdır. Kademeli olarak süslenen başlığın en alt bölümünde, tütün yapraklarını anımsatan yan yana sıralanmış yaprak motifleri bulunmaktadır. Üst kesimine, dışa taşıntı yapan yumurta dizisi dikkati çekmekte ve ikisinin arasındaki inci boncuk sırası ayraç görevini üstlenmektedir. Bunun üzerinde yer alan bölüm, belirli aralıklarla yivlendirilmiş ve üstte sınırlandıran yatay ince şerit, yanlarda volüt şeklini almıştır. Şeritin üzerinde, belirli aralıklarla yerleştirilen kabara şeklindeki oyuklarla bezeli bir bilezik mevcuttur. Bu süslemelerin üst kesimi, yan yana sıralanmış akantus yaprakları ile taçlandırılmıştır.
Başlığın iki yanındaki volütlerden, sütun gövdesine doğru inen ince şeritlerin uç kesimi; düz ve ters volüt şeklinde, lüle deliğinin üst kısmında birleşmektedir. Bunların birleşim yerinden, palmet benzeri bitkisel bezeme yükselmektedir. Sütun gövdesinin hemen hemen ortasına denk gelecek şekilde yerleştirilen bir çelenk motifi dikkati çekmektedir…
[Kaynak : İzmir Kemeraltı Bölgesi’ndeki Osmanlı Dönemi Çeşmeleri, R. Eser Gültekin, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı-86, İzmir-2013, s.73, 74, 75].
