HACI SALİH PAŞA ŞADIRVANI (ALİ PAŞA MEYDANI ŞADIRVANI) – İZMİR
Salih Paşa Şadırvanı, Kemeraltı’nda, Ali Paşa Meydanı denilen alanda bulunmaktadır. Şadırvanın kubbe eteğinin iç kısmında bulunan sülüs hat ile ve kuşak şeklinde yazılmış uzun kitabesinden öğrendiğimize göre şadırvanı (Çeşmeyi) 1244 (1828) yılında Hacı Salih Paşa yaptırmıştır. Ancak bu sıralarda Hacı Salih Paşa İzmir’de olmadığı için şadırvanın inşaatını “Bendesi” (yani manen kendisine bağlı olan) İzmir A’yanı Çeşmeli Ahmet Reşit Efendi gerçekleştirmiştir. Diğer bir ifade ile şadırvanın banisi Hacı Salih Paşa, inşaata nezaret eden ise Ahmet Reşit Efendidir. Şadırvanın haznesi (su deposu-havuzu) sekizgen planlıdır. Su havuzunun üzerine soğan kubbe şeklinde süslemeli bir ferforje demir imalatı yerleştirilmiştir. Hacı Salih Paşa Şadırvanı’nı sekiz mermer sütun üzerine oturtulmuş, dış tarafı kurşun, kaplı ve üzerinde âlemi de bulunan, yaklaşık 8 metre çapında büyük bir kubbe tamamlamaktadır. Kubbe sütunlarının başlıkları süslüdür ve birbirlerine yuvarlak kemerlerle bağlıdır. Kubbe kemerlerinin köşelikleri, stilize edilmiş çiçek buketleri ile çarkıfelek ve altı köşeli yıldız şeklinde rozetlerle süslenmiştir. Kuzeydoğu yönündeki bir kemer köşesi üzerinde ise iki minareli kubbeli bir camii tasviri de bulunmaktadır. Ayrıca sütun başlıkları üzerinde girland benzeri motifler de göze çarpmaktadır. Şadırvanın hazne çevresini kaplayan ve üzerlerinde çeşme musluklarının da bulunduğu mermer aynalar, palmet motifleri ile taçlandırılmış ve bu durum şadırvana ayrı bir güzellik kazandırmıştır. Şadırvanın kubbesinin iç kesimi göbek merkezinden dışa doğru genişleyen daireler halinde ve çizgi şeklinde motiflerle bezenmiştir. Kubbenin altında bulunan esas şadırvan üzerinde ise ayrıca bir de tamir kitabesi vardır. Bu kitabeden öğrendiğimize göre Hacı Salih Paşa Şadırvanı “uzun yıllardan beri harap ve kullanılamaz durumda iken” Muharrem 1312 (Temmuz 1894) tarihinde Sultan II Abdülhamit tamir ettirerek yenilemiştir. Sözün kısası İzmir’in Türk-İslam geçmişinin güzel hatıralarından biri olan Salih Paşa Şadırvanını Sultan II Abdülhamit Han’a borçluyuz.
