HACI ALİ AĞA MESCİT ÇEŞMESİ – ÇANDARLI – DİKİLİ / İZMİR

Çandarlı merkezi, İslam Mahallesi, İncirli Çeşme Sokak’ta bulunmaktadır. Halk arasında “Mescit” adıyla da bilinmektedir. Günümüzde çevresi binalarla kuşatılmış vaziyettedir. Yapı Hacı Ali Ağa Camii’nin yola bakan doğu cephesi ortasına bitişiktir. Tüm cepheleri sıvalı ve badanalıdır. Bu nedenle inşa malzemesi gözükmemektedir. Ancak dönem özelikleri ve Çandarlı, Merkez Çeşmesi göz önüne alındığında inşa malzemesinin düzgün kesme taş olabileceğini düşünmekteyiz. Üstü düz dam örtülü ve üç yanı dışa doğru kısa saçaklıdır.

 Çeşme enine dikdörtgen kesitli plânlıdadır. Haznesi yoktur.

    Çeşme, üzerindeki kitabeye göre H. 1102 (M. 1701-1702) tarihinde el-hacı Mehmed tarafından inşa edilmiştir. Hacı Ali Ağa Cami’nin harim giriş cephesi üstünde yer alan kitabede ise H. 1228 (M. 1813- 1814) tarihi yazmaktadır. Bu da her iki yapının inşa tarihinin aynı olmadığını göstermektedir. Buna göre çeşmenin Hacı Ali Ağa Cami’den yaklaşık 113 yıl önce inşa edildiği anlaşılmaktadır.

      Ancak gerek yapının planındaki asimetrik durum gerekse cephelerdeki pencere konumlarının düzensizliği mescit kitabesinin ilk inşa tarihine ait olup olmadığı hakkında şüphe uyandırmaktadır. Bu nedenle mescidin çeşme ile birlikte inşa edildiği veya çeşmenin daha sonra camiye eklendiği sonraki dönmelerde ise bir onarım geçirerek mevcut kitabesinin de bu onarıma ait olduğu düşünülebilir.

    Batısı caminin doğu duvarına yaslanmaktadır. Kuzey ve güney kenarları oldukça dardır. Doğu cephesinde yuvarlak kemerli genişçe bir çeşme nişi bulunmaktadır. Bu cephenin zemine oturduğu kısımda, ortasında yalağı bulunan betonarme alçak bir seki görülmektedir. Kemerin oturduğu kısımdaki yastık taşı çeşme nişinin içine doğru çıkıntı yapmaktadır. Yuvarlak kemerin üstünde kısa tutulmuş alınlık, saçakla sınırlandırılmıştır. Süslemesi yoktur.

   Yuvarlak kemerin içine yedi satırlık bir kitabe yerleştirilmiştir. Kitabenin Latin harfleriyle yazılışı şöyledir:

1- yaptı bu çeşme binasını

2- minnete’l Allah için ma’b

3- el-hayrât olan el-hacı Mehmed

4- dediler tarih-i bina vakfını…

5- bilmek içün bin yüz iki

6- tamam oldu binâ el-hak

7- tarih-i sene 1102