ŞEYH CAMİSİ – KAYSERİ

Yeri: Kayseri ili, merkez, Melikgazi ilçesi, Cumhuriyet Mahallesi, Tennuri sokak, no: 24’ te bulunmaktadır.

Bugünkü durumu: İbadate açıktır.

Tarihi: (1466)

Plan ve mimari özellikleri: Türbe ile bitişik olarak inşa edilen Şeyh Camisi yakınındaki çeşme ile birlikte kompleks oluşturmaktadır. Mutasavvıf Şeyh İbrahim Tennuri adına izafe edilen yapı inşaasından günümüze kadar birçok tamir geçirmiştir. Bu tamirler arasında H.1231/M.1815 yılı ve Mir Liva (Kayseri Sancak Beyi) tarafından yaptırılan H.1309/M.1891 yılındaki onarımlar bilinmektedir. Bu son tâmiratla ilgili olarak giriş kapısı üzerindeki mermer kitabede şunlar yazılıdır:

“Oldu bu cami çeşme ile güzîn

Sebebin eyleye mesrur Huda

Geldi üçlerdedî tarihi temam

Neyyir-i termime sebep Mir Liva” “1309”

Cami; 1958 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğünce, son olarak ta 1972 yılında hayırseverler tarafından tamir edilmiştir. Cami; kare plânda yapılmıştır. Duvarlar kısmen moloz, kısmen kesme taşlardandır.

  Batısında türbeye geçişi de sağlayan bir eyvan vardır. Caminin kuzeyinde ise enine genişlemiş bir son cemaat mahalli bulunmaktadır. Camisin iç mekânını; dört adet ahşap sütun üzerine köşeli ahşap hatıllara ve yan duvarlara oturan düz toprak damlıdır. Dam bir metre kadar kalınlıkta toprakla örtülmüş iken üzerine sonradan kiremit çatı yapılmıştır. Kesme taşlardan işlenmiş mihrabın silmeli pervazı oldukça sade bir şekilde üç yanı çerçevelemektedir. Mihrab nişi beş köşelidir ve mukarnasları da beş sıralı olarak yükselir. Bunun üzerinde az basık bir sivri kemer, kabartma olarak işlenmiştir.

  İki yanda yuvarlak, kabartma birer rozet yer alır. Mihrabın iki kenarında gömme sütuncuklar vardır.

Mihrabın üzerinde; El-Hayyü, El- Kayyûmü, El-Vâcidü, El-Mâcidü, Elvâhidü, El-Ahadü” kelimeleri dörder kere tekrar edilerek yazılmıştır. Bu yazıların üzeri yaldızla boyanmıştır.

  Mihrabın sağ ve solunda; altta birer büyük pencere, üstte; biri mihrab üzerinde olmak üzere üç adet pencere vardır Kuzeydeki giriş kapısının iki yanında; altta birer büyük pencere bulunuyorken; doğu duvarındaki üç büyük pencere de üst kısımda yer almaktadır. Fakat bunlar aynı seviyede değillerdir. Camisi batı cephesinde; bir türbe eyvanı içerisinde, diğeri de, daha kuzeyde ve şimdi kapalı olmak üzere iki penceresi daha vardır. Minberi ahşaptan yapılmıştır.

  Son cemaat mahallinin yan duvarları uzatılmış ve arası ortadaki dört sütuna bağlı kemerlerle birleştirilmiştir. Kemer açıklıkları câmekânla kapatılmıştır.

  Son cemaat mahallinin iki yanında küçük birer mihrâbiye vardır. Batı duvarına bitişik merdivenle mahfele çıkılmaktadır. Son cemaat mahallinden harime basık kemerli mermer ve bazalt taşla yapılmış kapı ile harime girilmektedir. Basık kemer üzerinde yine mermerden iki parça halindeki kitabe üzerinde dikdörtgen şeklinde ki kitabede 1309 tarihli tamir kitabesi yer alır.

Caminin kuzey doğu köşesinde gri renkli kesme taştan yapılmış minaresi vardır. Bu minarenin şerefeye kadar gövdesi sekizgendir. Şerefe altı silindirik, üstü de on altıgendir.

Süslemesi: Yapıda süs unsuru bulunmamaktadır.

Malzeme ve teknik: Camiin iç mekânını; dört adet ahşap sütun üzerine köşeli ahşap hatıllara ve yan duvarlara basan ahşap direkler örtmektedir. Dam bir metre kadar kalınlıkta toprakla örtülmüş olup üzerine sonradan kiremit çatı yapılmıştır. Cami ve minaresi gri renkli kesme taştan yapılmıştır.

Kitabesi: Yukarıda ifade edilen giriş kapısı üzerindeki mermer kitabesi dışında kitabesi bulunmamaktadır.

Tarihlendirme: Caminin banisi ve inşâ tarihi hakkında değişik görüşler vardır. Ali Rıza KARABULUT’A göre; H.871 (M.1466) yılında bizzat Şeyh İbrahim Tennûrî tarafından yaptırılmıştır. Mehmet ÇAYIRDAG ise; o’nun vefatından sonra H.984 (M.1576) yılında vefat eden evlâdından Şeyh Abdürrahim Efendi’nin yaptırdığını yazmaktadır

Kaynakça: Ali Rıza Karabulut-Ramazan Yıldız, Gülzar-ı Manevi ve İbrahim Tennuri, Ankara,

1978, s. 19. Kazım Yedekçioğlu, Kayseri Ağzı II, Sözcükler, s. 544.

Mehmet Çayırdağ, “Kayseri’de Kitabelerinden XV ve XVI. Yüzyıllarda Yapıldığı Anlaşılan İlk Osmanlı Yapıları, Vakıflar Dergisi, Cilt: XIII, Ankara, 1981, s. 546.

İlhan Özkeçeci, Tarihi Kayseri Cami ve Mescitleri, Kayseri, 1997, s.184-186.