KÜMBET CAMİİ – KARS
Kümbet Camii – Kars‘ta Ermeni kilisesi olarak 10. yüzyılda yapılmış, ilk olarak 1064 yılında camiye çevrilmiştir. 1964’te müze haline getirilen bina 1993’te yeniden cami oldu.
Kümbet Camii ya da Havariler Kilisesi (Ermenice: Սուրբ Առաքելոց Եկեղեցի), Kars’ta yer alan tarihi bir yapı. Doğu’nun Ayasofya’sı diye nitelendirilir
TARİHÇE
10. yüzyılda Kars ve civarında hüküm sürmüş Bagratlı Krallığı döneminde bir Ermeni-Gürcü kilisesi olarak inşa edilmiştir. Kral Abas’ın yaptırdığı kilise beş yıl içinde bitirilmiştir. Bu yapı bir ibadethaneden ziyade Hristiyanlık için büyük bir kutsallığa sahip olan 12 Havari’yi anma münasebeti ile de yapılmıştır.
Daha sonra 1064 yılında Müslüman egemenliğine geçen yöredeki bu kilise camiye dönüştürülerek Kümbet Camii adını almıştır. Bölge Rus hâkimiyetine girince cami Rus Ortodoks kilisesine çevrilmiş, 1918 yılında Türk hâkimiyetine girince yeniden camiye çevrilmiştir.1964 yılında ise müzeye dönüştürülerek, Kars’ta yapılan kazılardan elde edilen tarihi eserler burada sergilenmeye başlanmıştır. Kars Müzesi adıyla da bilinen bu eski ibadethane, bu işlevini 1981 yılına kadar sürdürmüştür. 1993 yılından bu yana yine cami olarak kullanılmaktadır. Kars Belediyesi’nin burayı yeniden müze yapma girişimi söz konusudur.
MİMARİ
Yapı, merkezi planlı dört nişle genişleyen dik açılara sahiptir. Kubbesi konik biçiminde olan yapı, kubbe altındaki nişler içte yuvarlak dışta beş köşeli olarak yapılmıştır. Yapının ana girişi batı tarafındadır. Ayrıca güney ve kuzey taraflarda da iki giriş kapısı mevcuttur. Apsis yarım daire biçimindedir. Bunun yanı sıra apsisi de içerisine alan 12 metre çapındaki kubbe altı ana mekânı 8 tane ince uzun tonoz kemerli pencere ile aydınlatılmıştır. Havariler Kilisesi yöreye özgü düzgün kesme bazalt taşından yapılmıştır. Mimari bakımdan Ermeni kiliselerinin tipik özelliklerine sahiptir.
