BAŞÇAVUŞ CAMİİ – YOZGAT
Yozgat’ın batı tarafında, İstanbulluoğlu Mahallesinde Çapanoğullarının hükümranlığı zamanında ve Çevheri Ali Efendi Camiinin yapımından 13 yıl sonra, plan ve süslemeleri ile ona benzetilerek Çapanoğlu’nun Başçavuşu Halil Ağa tarafından H. 1215/M. 1800-1 yılında yaptırılmıştır.
Yer yer tuğla karışımlı taş duvarlarla yapılmış, kırma kiremitli çatı ile örtülü kareye yakın dikdörtgen planlı, zengin ahşap işçiliği olan süslemeleriyle ün yapmış geç devir ahşap Camilerinden güzel bir örnektir.
Sonradan sıva tamiri görmüş ve camekanlarla kapatılmış olan son cemaat yeri tekrar eski haline getirilmiştir. Buraya merdivenle çıkılır. Son cemaat yerinin ortasından yuvarlak kemerli bir kapı ile camiye girilir. Kapı üzerindeki kitabe ‘’Rüşdi’’ mahlaslı şair tarafından kaleme alınmış ve Cevheri Ali Efendi kitabesini de yazan ‘’Abdulkadir El-Şükri’’ tarafından taşa yazılmıştır.
Camiin kuzey batısında, binaya bitişik kare kaide üzerinde, çok kenarlı bir prizma şeklinde minare yükselmektedir. Kapısı da son cemaat yerine açılmaktadır. Harim ve mahfil planı Cevheri Ali Efendi Camiine aynen benzemektedir. Harimi aydınlatan pencereler iki sıralı olup alttakiler dört köşeli, üstte ise sivri kemerli vitray pencerelerde alçı işlemler görülmektedir.
Camii haremin doğu ve batı yönlerinde, mahfilin devamı olarak güneye doğru uzanan galeri zengin süslemelerle doludur. Ayrıca bu galeriyi taşıyan bağdali karniş üzerinde sıralanmış birbirinden güzel saray, çadırlı karargah, çeşme ve sahil mezarları sıralanmaktadır.
Tavan ağaç işlemeleriyle, kalem işi süslemelerle, bir halı gibi incelikte desenlendirilmiştir. Tavan bir kare çerçeve içerisinde tezyin edilmiş ortada geniş bir dairenin göbek kompozisyonu ile mükemmelleşen şekli ile aşağı doğru sarkan bir taç gibi uzanmakta ve bu haliyle dikkatleri üzerine çekmektedir.
Yapının harim, mahfili mahfil altı ve pencere kenarları ustalıklı kalem işi nakışlar, barok üsluplu bitkisel motifleri çiçek demetleri resimleriyle süslenmiştir. Yuvarlak kenarlı mihrap nişi üzerinde alçıdan yapılmış işlemeler varsa da bunlar orjinalliğini kaybetmiştir. Minber ve mihrapta kaybolan orijinal süslemeler camiin 1990 yılında vakıflar İdaresince yaptırılan restorasyon ve tamirat sonucu yeniden açığa çıkarılmıştır.
Ayrıca avlunun orta yerinde eski bir çeşme kalıntısı olup duvar üzerinde mermer bir kitabe bulunmaktadır.
KAYNAK: YOZGAT İL ÖZEL İDARESİ
