MERYEM ANA KİLİSESİ – KAYSERİ
İnceleme Tarihi: Temmuz 2006
Yeri: Kayseri ili, Melikgazi ilçesi, Cumhuriyet Mahallesi, Kiçikapı Meydanında bulunmaktadır.
Bugünkü durumu: Bugün sağlam durumdaki yapı şu anda spor salonu olarak kullanılmaktadır.
Tarihi: 1830-1875 yılları arasında ilave ve onarımlarla yapının bugünkü şeklini almış olduğu ileri sürülebilir.
Plan ve mimari özellikleri: Doğu-batı doğrultuda üç nefli bazilikal plânda yapılan kilisenin ne zaman kim tarafından yapıldığını gösterir kitabesi yoktur. Yapıya girişi içeren batı cephe diğer cephelerden daha itinalı olarak tasarlanıp yapılmıştır. Batı cephede, dört sütuna oturan üç kemerin oluşturduğu giriş mekânı dikkati çeker. Cephenin ortasındaki giriş bölümü saçağa kadar devam ettirilmiş ve bir üçgen alınlıkla bitirilmiştir. Alttaki kemerli bölümün saçağı tüm kiliseyi dolaşacak bir silmeyle vurgulanmıştır. Üçgen alınlığın sınırladığı duvar içinde bir sağır kemer çerçevesi dikkati çeker. Burada üçlü kemer açıklığının her birine isabet edecek şekilde düzenlenmiş üç pencere gözlenir. Yanlardaki pencereler dikdörtgen boyutlu ve üçgen alınlıklı iken ortadaki pencere dairesel formdadır. Giriş kapısının iki yanında birer pencere bulunurken, batı cephenin güney ve kuzey köşelerinde iki katlı pencereler yer alır.
Alttaki dikdörtgen pencereler düz lentolu iken üsttekiler üçgen alınlıklara sahiptir. Batı cephedeki kapıdan kilisenin narteksine girilir. Narteks kuzey-güney doğrultuda dikdörtgen bir mekândır. İki katlı olan bu mekânın güney ve kuzey tarafları beşik tonozla, orta kısmı çapraz tonozla örtülmüştür.
Yapının apsisinin bulunduğu doğu cephesi sağır bırakılmıştır. Herhangi bir açıklığın bulunmadığı bu cephedeki taşların üzerinde, kazıma yöntemiyle işlenmiş taşçı malzemesi avadanlıklar betimlenmiştir.
Bu taşlar, mezar taşı devşirilerek yapıda kullanılmıştır. Kilisenin narteksi de dâhil güney ve kuzey cepheleri, tüm cepheyi yatay olarak ikiye bölen silme kuşağının üzerine açılmış dikdörtgen biçimli ve üçgen alınlıklı yedi pencereyle boşaltılmıştır. Bu cephelerde, bema ile apsisin birleştiği bölüme yüksek bir kasnak üzerine inşa edilmiş kubbeyle aynı hizada olacak şekilde yapılmış üçgen alınlıklar bulunur. Tıpkı batı cephede olduğu gibi, üçgen alınlıklı yüzeylerde sivri kör kemerler dikkati çeker.
Bu kör kemerlerin saçağa yakın bölümünde elips biçimli birer pencere yer alır. Kilisenin dörderden sekiz sütunla yan neflerden ayrılan orta nefi diğerlerinden daha geniştir. Nef ayrımları serbest ve duvara gömülü sütunlara atılan kemerlerle sağlanmıştır. Orta nefin apsisle birleşen doğu ucunda, pandantifle geçilmiş ve üzerinde 12 pencere açıklığı bulunan dairesel kasnağa oturan kubbe bulunur.
Doğudaki apsis yarım daire şeklindedir. Yanlardaki kapılarla yan neflerin apsisine geçilebilmektedir. Apsis nişini içerden bir silme kuşağı dolaşmaktadır.
Süslemesi: Kilisenin iç cepheleri sonradan boyandığı için muhtemelen freskolar kapatılmıştır. Basit silmeler ve pencere sövelerindeki rozetler dışında kayda değer süsleme yoktur.
Malzeme ve teknik: Yapıda düzgün kesme taş ve batıdaki sütunlarda mermer malzeme kullanılmıştır.
Kitabesi: Yapının kitabesi yoktur.
Tarihlendirme: Yapıda görülen ve Osmanlı mimarlığında 19.yüzyılda çok yoğun olarak karşımıza çıkan üçgen alınlıklı düzenlemelerden dolayı yapının 19.yüzyılın ikinci yarısında inşa edilmiş olduğu belirtilebilir.
