GÜLÜK ÇEŞMESİ – KAYSERİ

Yeri: Kayseri ili, Melikgazi ilçesi, Gülük Mahallesinde, Gülük Camii (XII. yüzyıl) avlusunun doğusunda yer almaktadır.

Bugünkü durumu: Eser günümüzde kullanılmamaktadır.

Tarihi: Çeşmenin inşa tarihi bilinmemekledir.

Plan ve mimari özellikleri: Bağımsız olarak yapılan tek kemerli çeşmenin yüksekliği 3.10m., genişliği 3.66 m. ve derinliği 1.70 m. olup, güney kısmında da 1.30m. genişliğinde bir su deposu bulunmaktadır. 1.34 m. Derinliğindeki çeşme nişinin üzerini örten hafif basık profilli yuvarlak kemeri, yanlarda kesme taştan örülmüş ayaklar üstündeki profilli başlıklara oturmaktadır.

Kemerin kilit taşı dışarı doğru taşıntı yapmakladır. Kemerin oturduğu başlıkların 0.30 m. yukarısından başlayan profilli kenar silmeleri saçak kısmında da devam eder. Eserin ayna taşı üzerinde tek delik bulunmakta olup, üzerine musluk bağlanmıştır. Ayna taşı üzerine basit bir silme kuşağı ile çana benzeyen bir motif işlenmiştir. Ayna taşının 0.28 m. yukarısına cepheden öne doğru taşıntı yapan bir konsol yerleştirilmiştir. Bu konsol, yanlardaki profilli başlıklar ile aynı kotta bulunmaktadır. Kayseri şehir merkezinde bulunan diğer çeşmelerden farklı olarak Kölük Çeşmesi’nin arkasında 1.00 m. yüksekliğinde, 3.66 m. Genişliğinde ve 1.30 m. derinliğindeki su deposunun bulunuyor olmasıdır. Kaynaktan gelen suyun, bu depoda dinlenerek, halka daha temiz ve sağlıklı olarak ulaşması sağlanmıştır.

Süslemesi: Çeşmede süsleme olarak kemer, kenar, saçak ve çeşme nişi içerisinde bulunan konsol üzerindeki profilli silmeler ile ayna taşı üzerindeki çana benzetilen şekil ve kitabenin üst kısmındaki rûmi motifinden bahsedilebilir.

Malzeme ve teknik: Eserin kitabesinde mermer, diğer bölümlerinin tamamında düzgün kesme taş malzeme kullanılmıştır.

Kitabesi: Eserin inşa kitabesi yoktur. Fakat çeşme nişi içerisinde bulunan 1722 tarihli onarım kitabesine göre eser, Matbah Emiri Hacı Hali Ağa tarafından tamir ettirilmiştir. Ayna taşının üstündeki konsolun hemen üzerinde de 0.90 x 0.72 m. Ölçülerinde tamir kitabesi yer almaktadır.

Kitabenin üst kısmı rumi motifleri ile tezyin edilmiştir. Altı satırdan oluşan kitabe ta’lik yazıyla yazılmıştır

Kitabenin okunuşu:

Sûr Emîni hem emîn-i matbah ol Hacı Halîl

Kim sezadır cümle ehl-i hayre olsa pîşvâ

Katre âbı yoğiken bu çeşmeyi ta‘mîr idüb

Kayseriye şehrin ihya itdi hakkan bî- reva

Mahv ide nâm- i Külük ser- safha-i eyyamdan

Şimdi nâmın eyledi tashîh ol sâhib ata

Tâ kıyamet hayrile yâd eyleyüb ehl-i belde

Ol kerîmin zâtı ile fahr iderlerse seza

Fahr-i âlem hürmetine yevm-i mahşerde ana

Kâse sunsun sâkî-i kevser Aliyy-i mürtezâ

Tesnegâne hâl-i dille lüle târihi der

İç Hasan ve Hüseyn-i Kerbelâ aşkına mâ.

Ayrıca H. 1318- M. 1900 tarihli Ankara Vilayeti Salnamesi Defterinin Kayseri ile i l g i l i olan bölümünde bu çeşmenin H. 1305- M. 1887 yılında onarıldığı yazılıdır.

Tarihlendirme: Çeşmenin inşa kitabesi günümüze ulaşamamıştır. Bugün üzerinde bulunan kitabeye göre eser 1722 yılında tamir edilmiştir. O halde 1722 yılında tamir edilen eser, kesin olarak bu tarihten daha önceki bir tarihte inşa edilmiş olmalıdır. Fakat ilk yapılan çeşmeden günümüze ayna taşı dışında hiçbir şey ulaşmadığı için, inşa tarihi hakkında kesin olarak bir görüş ileri sürmek mümkün değildir. ilk olarak 1722 yılında onarılan çeşme, daha sonra da 1887 tarihinde bir daha onarılmıştır. Çeşme bugünkü haliyle XVIII. yüzyıl sonları ile XIX. yüzyıl başlarında inşa edilmiş olan

Çeşmelerle plan, süsleme ve malzeme olarak benzerlik göstermektedir. Çeşme H. 1323 / M.

1905 tarihinde de tamamen yerinden sökülerek bugün bulunduğu yere nakledilmiştir. Son olarak

1988- 89 yıllarında onarılan çeşmenin tamamına yakını yenilenmiştir.

Kaynakça: Mustafa Denktaş, Kayseri’de Tarihi Su Yapıları(Çeşmeler, Hamamlar), Kayseri 2000,s.64-65.