MİNARE TİPLERİNDEN

KÖŞK MİNARELER

    Minare, camilerin önemli unsurlarından birisidir. Mimaride camilerin ortaya çıkışıyla birlikte çeşitli biçimlerde minareler de görülmeye başlamıştır. Köşk minare de bu minare biçimlerinden biridir. Bu minare biçiminin benzerleri Kuzey Afrika’daki devletler ve hanedanların inşa ettirdikleri minarelerinin üst kısımları ya da gözetleme kulesi işlevine sahip olan yapılar ya da kiliselerin çan kulelerinde görülür. Ülkemizde İç Anadolu bölgesinde özellikle Kayseri’de sık örnekleri görülen bu minare tipi, Mimar Sinan’ın İstanbul’da inşa ettiği birkaç mescitte de bulunmaktadır. Geç dönem uygulaması olarak düşünülen köşk minareye minber ile olan benzerlikten dolayı minber minare de denilmektedir.

   Kapadokya bölgesinde Köşk Minare olarak adlandıra gelinen, yöresel minare formu da ne yazık ki hiç kullanılmaz olmuş ve tamamen terkedilmiştir. Bölgede, birçok yerde rastlanan, camilerimizi ve mescitlerimizi adeta bir biblo gibi süsleyen, bu yalın ve zarif minarelerin kökeni birçoğumuz için bilinmeyen bir olgudur. Bölgedeki dini mimaride yöresel karakteri en güzel ortaya koyan yapı unsuru kuşkusuz köşk minarelerdir.

   Yöresel cami ve mescitlerin genelde sade bir biçimlenişe sahip olması köşk minareleri daha da ön plana çıkarmaktadır.

Kapadokya bölgesinin genelinde yaygın bir şekilde karşımıza çıkan bu yapı geleneği, başka yörelerde benzer örneklerine rastlansa da kendine özgü detaylarıyla adeta yöresel, belirleyici bir mimari unsur olmuştur.

   Kapadokya’nın en büyük tarihi yerleşimi olan Kayseri ve çevresinden başlayarak; yaygın biçimde Nevşehir, Ürgüp, Avanos, Gülşehir, Niğde, Aksaray’a kadar uzanan alanda bu tür minarelerin örneklerine rastlamak mümkündür. Kayseri yöresinde daha çok Minber Minâre olarak bilinmekte ve gerek Kayseri merkezinde gerekse yakın ilçe ve köylerinde sıkça karşılaşılmaktadır. Nevşehir ve çevresindekilerle tamamen aynı detay özelliklerini barındıran ortak bir geleneği temsil ederler.

    Minber- minare kavramı aslında; köşk minarelerin kökenine de ışık tutmaktadır.

 Gerçekten de mimari geleneklerine yabancılaşmış biz yeni nesillerin ilk bakışta çan kulesine benzettiği bu köşk minareler cami minberlerinin basamaklarla çıkılan dört ayaklı ve külahlı köşk biçimindeki üst bölümleri ile büyük benzerlikler taşır. Hatta birçok taş-oyma minberin üst kısmı, köşk minarelerle birebir örtüşür.

   Eski dönemlerde özellikle sefere çıkmış orduların ve yolcuların namaz kılmaları için yapılmış kırsal alanlarda yer alan üzeri açık namazgâhların ezan okuma amaçlı olarak da kullanılan taş minberleri, bu köşk minareleri çağrıştırır.