NURİ MEHMET PAŞA CAMİİ – GAZİANTEP
Suburcu Caddesi’nde bulunan Nuri Mehmet Paşa Camii, Şer’i Mahkeme Sicilleri’nden öğrenildiğine göre Nuri Mehmet Paşa tarafından, 1786 yılından kısa bir süre önce yaptırılmıştır. Caminin minaresinde 1785 ve mihrapta da 1834 tarihli iki yazıt daha bulunmaktadır. Bu yazıtlardan da caminin 18. yüzyılın ikinci yarısında, Nuri Mehmet Paşa tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Cami değişik dönemlerde yapılan onarımlarla özgünlüğünü yitirmiştir. Gaziantep’in Fransız işgali sırasında zarar görmüş, işgalden sonra bir süre askeri depo olarak kullanılmış, Cumhuriyetin ilanından sonra 1958 – 1968 yılları arasında müze olarak kullanılmış, daha sonra onarılmış ve cami olarak ibadete açılmıştır. Cami avlusunun doğusundaki duvarla çevrili hazirede, Nuri Mehmet Paşa’nın mezarı bulunmaktadır. Günümüze kadar halkın ibadet yaptığı Nuri Mehmet Paşa Camii’nde 12 Kasım 2007’de başlanan yenileme tamamlanarak, Ekim 2008’de tekrar ibadete açılmıştır.
Şehrin önemli ibadet mekânlarından biri olan caminin yapımında kesme taşın yanı sıra siyah ve beyaz taşlar kullanılmıştır. Cami, turistik ziyaretlere de ev sahipliği yapmakta.
NÛRÎ, MEHMED PAŞA
(d. 1173/1760 – ö. 1205/1790)
173/1760 tarihinde Antep’te doğdu. Antep ve Kilis’te mütesellimlik eden, Antep’te Karagöz Camiini yaptıran Kocabattal lakaplı Hacı Mehmed Ağa’nın torunudur. Babası, Battal-zâde Mehmed Ağa diye tanınmıştır. Nurî Mehmed Paşa, 20 yaşında eğitimini tamamlayarak devlet kademelerinde görev aldı. 1196/1781’de mîrlivalıkla 1199/1784’de mîrimîrân rütbesi ile Antep mutasarrıflığına tayin edildi. Doğum ve ölüm tarihleri arasında bazı çelişkiler vardır. Güzelbey, Antep Şer’i Mahkeme Sicilleri ’ne dayanarak doğum tarihine dair bir bilginin bulunamadığını, ölüm tarihinin ise 1205/1790 olduğunu ortaya koymuştur (1965: 77) . Kâmûsu’l-A‘lâm’da 1173/1760’da doğduğu 1201/1886’da vefat ettiği yazılıdır (1996:4618). Bağdatlı İsmail Paşa Hediyyetü’l-Ârifîn’de doğumundan söz etmezken 1206/1791’de öldüğünü belirtir (1951: I/535). Şakir Sabri Yener, doğumunu 1173/1760, ölümünü ise 1205/1790 olarak verir (1934: 23). Fatin, doğumunu 1173/1760, ölümünü ise 1201/1886 olarak vermiştir (1271: 422).
Paşa’nın Rus savaşına katılmak üzere görevlendirdiği vekili, kendisine ihanet etmiş, sadrazama yolladığı para ve hediyelerle, başında bulunduğu askerleri bırakıp kaçmıştır. Bu durumu fırsat bilen Antep’teki düşmanları ile Maraş ve Kilis mütesellimleri padişahı Paşa’ya karşı kışkırtmaları sonucu hakkında idam kararı çıkmıştır. Antep kalesine sığınarak yedi ay kendini savunmuştur. 1205/1790’da Halep Valisi Divrikli Köse Mustafa Paşa tarafından Antep’te idam edilmiştir. Ölümü hakkında değişik rivayetler mevcuttur. Antepli şair Küllî-zâde Osman Sâ’ib Efendi’nin yazdığı mezar taşındaki kitabede maktul olduğu yazılıdır. Mezarı, yakın zamanlara kadar bir türbe gibi halk arasında ziyaret yeri hâline gelmiş ve boğmacık öksürüğü tabir edilen çocuk hastalığı için bir şifa yeri olarak görülmüştür.
Kamusü’l-Alâm’da, Bağdatlı İsmail Paşa’nın Keşfü’z-Zünûn zeylinde ve kendisinden bahseden diğer kaynaklarda mürettep bir Dîvân’ı olduğu yazılıdır. Diğer yandan Cemil Cahit Güzelbey’e Nurî Mehmed Paşa’nın torunlarından Ahmed Orhan adlı biri, Paşa’nın Dîvân’ı olduğuna dair bilgiyi şifahi olarak söylemiştir. Dîvân’ı şu an için kayıptır. Mahlası Nûrî’dir. Hece ve aruzla yazılmış şiirleri vardır. Cemil Cahit Bey, 16’sı aruz 14’ü hece olmak üzere toplam 30 şiirini toplamıştır. Nûrî Mehmed Paşa’nın Antep’te kendi adına yaptırdığı camideki mezar taşına Küllî-zâde Osman Sâ’ib Efendi tarafından yazılmış tarih kıtası şöyledir:
Âh kim münhasif oldı hayfâ
Âlemün nûrı Muhammed Paşa
Âh idüp söyledi Sâ’ib târîh
Oldı maktûl bu Nûrî Paşa (1205/1790)
Bu kıtanın hemen altında mezarın tamir edildiğini gösteren bir tarih beyti vardır.
Nurî Mehmed Paşa, hem âlim hem de şairdir. Ölümünü anlatan ve Antep’te meşhur olan bir “niyâz”ının kendisinin yazdığı rivayet edilmektedir. Bu bilgi yanlış olup ölümünden sonra kendi ağzındanmış gibi başkaları tarafından söylenmiştir.
Kaynak: Türkiye Kültür Portalı
