İSMAİL BEY HANI (KURŞUNLU HAN) – KASTAMONU

İSMAİL BEY HANI (KURŞUNLU HAN) – KASTAMONU

Candaroğulları Beyliğinin son hükümdarı ve Fatih Sultan Mehmet’in dayısı Kemalettin İsmailbey tarafından 1443-1461 yılları arasında yaptırılmıştır. Kastamonu’da, Aktarlar Çarşısında bulunan bu hanın kuzey ve güneyinde olmak üzere iki kapısı vardır.

   İsmail Bey Hanı: Candaroğulları Beyliği döneminde kervanların konaklaması amacıyla Kastamonu’da yapılan bir diğer han, İsmail Bey Hanı’dır (Şekil 6). Nasrullah Meydanı’nın     batısında Aktarlar Çarşısı’nda bulunmaktadır. Kitabesi olmayan hanın banisi Candaroğlu İsmail Bey’dir. İsmail Bey’in Kastamonu’daki külliyesi için tanzim ettirdiği H.865, M.1460-1461 tarihli vakfiyesinde külliyenin vakfı için ayrılan mal ve mülk arasında “Kastamonu merkezinde Attarlar Çarşısında” inşa ettirdiği bu yapının adı da zikredilmektedir

   İsmail Bey Hanı, kareye yakın dikdörtgen planlı ve iki katlı, tek avlulu plan tipindedir.

Hanın asıl girişi kuzey cephesinin ortasından açılmış yuvarlak kemerli kapıdır. Bunun

haricinde, sonradan açıldığı anlaşılan güney cephesindeki basık kemerli, dikdörtgen

çerçeve içinde kesme taşlarla oluşturulan dar bir kapıdan da hana giriş

yapılabilmektedir.

   Han, ilk olarak 1721 yılında onarılmıştır (Kastamonu Şeriyye Sicil Defterleri). Han, daha

sonra ise 1756 yılında onarılmıştır (Gökoğlu, 1952). Zamanında hanın tonozlarının üstü

kurşunla kaplı olduğundan, kurşunlu han ismini almıştır. Zamanla kurşunlar sökülmüş ve

yerlerine sac kaplanmıştır. 1943 depreminde harap olan hanın sac kaplamaları

sökülmüş, 1946 yılında ayaklar arasındaki kemerleri ve üst kat örtüsünün kurşunları

yenilenmiştir (Gökoğlu, 1952). 1951 yılında üst katı onarılan han, 1972 yılında Vakıflar

Genel Müdürlüğü tarafından restore edilmiştir.

Günümüzde yapılan restorasyon çalışmalarının tamamlanmasının ardından otel ve

restoran olarak hizmet etmek üzere 20 yıllığına özel bir şirketin işletmesine verilmiştir.

Bu uygulama sayesinde han, kullanılarak daha sağlıklı korunması sağlanmıştır (Şekil 7).

 Şekil 7. İsmail Bey Han (Kurşunlu Han) restorasyon sonrası iç avludan görünümü.

Kastamonu şehri hanları, bir avlu etrafını çeviren revaklar ve bunların gerisindeki

mekânlardan oluşan genel şema ile Anadolu Selçukluları’ ndan geçerek Büyük Selçuklu,

   Gazneli ve Karahanlı devrine kadar gelen bütün Türk Han mimarisine hâkimdirler. Ana

plan şeması, geleneksel bağlı, ancak bu bağlılık eskinin tekrarlanması şeklinde

olmamıştır. Aldıkları etkileri kendi bünyeleri içinde eriterek yeni ve gelişmiş bir mimari

anlayışı ortaya koymuşlardır. Karahanlı, Gazneli, Büyük Selçuklu dönemlerine ait

hanların revaklı bir avlu etrafında kurulu şemaları temel olarak korunmuş ancak sadelik

ve gelişmiş fonksiyonel bir plan anlayışı ön plana geçmiştir.

   Osmanlının ilk dönemlerindeki mimari olgunluk, bu dengeli plan tipinin 19. yüzyıl

ortalarına kadar Kastamonu’da da devam etmesini sağlamıştır. Bu dönemlerde

Kastamonu şehir hanları mimarisinde düzgün form arayışı kaybolup, arsaya veya yola

göre formlar ortaya çıktığı görülmektedir. Yanık Han örneğinde bu durum açıkça

görülmektedir. Bu dönem Kastamonu hanları genellikle avlulu ve revaklıdır.

Osmanlının diğer yörelerinde olduğu gibi han mimarisinde sadelik özelliği, Kastamonu

hanlarında da kendini göstermektedir. Kale fonksiyon ve görünüşünden uzaklaşılarak

yapıların dışla bağlantıları artmış ve cephelere dükkânlar yerleştirilerek ticari yön

gelişmeye başlamıştır. Kapısı doğrudan doğruya avluya açılan bir han görülmez, giriş avluya daima tonozlu bir geçitle bağlanır.

Kaynak: ARTIUM