ŞANİZADE MEHMED ATAULLAH EFENDİ – TİRE / İZMİR

    Vakanüvis (Osmanlı Devleti’nde zamanın olaylarını tesbit etmek ve yazmakla görevli devlet tarihçisi) hekim, kadı (yargıç), yazar, hattat, müderris (Öğretim Üyesi/Profesör) ve divan şairi olan Şanizade Mehmed 1771 yılında İstanbul’da doğdu. Madine Kadısı Sadık Efendi’nin oğludur. Sülüs (Osmanlıca da kullanılan yuvarlak tipli süslü el yazısı) ve nesih yazı (Osmalıca harflerin, basımda ve yazma kitaplarında en çok kullanılan çeşidi) için Hattat İsmail Zühtü’den icazet (Diploma) aldı. Talik yazıyı (Sülüs yazının sağdan sola doğru eğim kazanmış, kuyruk bölümü daha uzamış biçimine verilen ad) ise Esad Yesari’den öğrendi. Süleymaniye Medresesi’nde tıp, Mühendishane’de matematik ve astronomi öğrenimi görerek 1785 yılında müderris oldu. Devrinin en büyük hekimi olduğu halde Halet Efendi’nin II. Mahmut üzerindeki etkisi yüzünden Hekimbaşı olamadı. Ancak Eyüp Kadısı ve Mekke Mollası (Büyük Kadı) olabildi.

    Arapça, Farsça, Latince ve Fransızca bilen Şanizade Mehmed 1819-1821 yılları arasında Vakanüvislik yaptı. Bu görevinden de azledilerek Bektaşilik damgası ile 1826 yılında sürgüne Tire’ye gönderildi. Padişah fermanında yazılan itlak (salıverme, koyuverme) kelimesinin itlaf (telef etme, öldürme, yok etme) olarak kendisine yanlış aktarılması sonucunda kalp krizi geçirip 55 yaşında vefat etti. Mezarı kışla yakınındaki mezarlıktadır.   Anatomi, tıp, matematik, geometri, askerlik ve tarih konularında yazılmış eserleri vardır.

Eserleri:

1 – Şanizade Tarihi

2 – Ata Divanı

3 – Mi’yar üt Tıbba / Tıbbın yöntemleri (1819 da İtalyanca’dan çevrilmiş ilk akademik tıp kitabı)

5 – Kavain-i Asakiri Cihadiye / Askeri Kurallar ve Savaşlar Tarihi