BALIŞEYH KOÇUBABA TÜRBESİ – KIRIKKALE

Koçubaba Türbesi, Kırıkkale iline 54 km, Balışeyh ilçesine ise 27 km uzaklıktadır.

Koçubaba Türbe ve Camisi, 152 ada, 1 parselde bulunur. Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 08/06/2007 tarihli ve 2424 numaralı kararı ile tescil edilmesine ve korunmasına karar verilmiştir.

  Kasabanın doğusunda eğimli bir arazide yer alan eserin güneyine Kabak Tepe, doğusuna Yamaç Tepe adı verilmekte, kuzeyinde ve batısında yerleşim yerleri bulunmaktadır. Dostlar Mahallesi, Türbe Caddesi ve Atatürk Caddesi’nin köşesinde bulunan türbenin batısında Koçubaba Camisi, kuzeyinde ise cem evi bulunmaktadır

   Türbe ve caminin bulunduğu alanın çevresi tamamen hazire olarak kullanılmıştır. Yeni ve eski mezar taşlarından oluşan hazire alanında genelde Koçubaba soyundan geldikleri söylenen “Dede Sülalesi” olarak da anılan kişilerin mezarları bulunur.

Günümüzde sağlam durumda ayakta olmakla birlikte, köy halkı veya yardımsever kişiler tarafından tarihlerini belirleyemediğimiz dönemlerde gerçekleştirilmiş çeşitli müdahalelerle özgün biçimini yitirdiği anlaşılmaktadır. Son olarak da Kültür Bakanlığı Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu Başkanlığı tarafından 08.04.1977 tarihli ve 279 numaralı toplantının, 08.04.1977 tarihli ve 460 numaralı kararına göre yapının onarılmasına karar verilmiştir.

  Plan: Sekizgen bir plan ile aynı biçimde yükselen bina kütlesine sahiptir İçeriden kubbe dışarıdan ise piramidal külah örtülüdür.

   Malzeme: Gövdesinde ve piramidal külahta malzeme düzgün kesme taş ve moloz taştır. Örtü sistemi ve duvarlarında pencere üst seviyesine kadar kullanılmış olan taş malzeme daha koyu renktir Pencere seviyesinden zemine kadar ise malzeme daha açık renkte gri tonlarındadır.

Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından türbenin geçmiş yıllarda çekilmiş fotoğraflarında ise eserin dış duvarlarının çimento harcı ile sıvanmış olduğu, bir diğer fotoğrafta ise sıvasız haline ait taş duvar örgüsü görülebilmektedir. Cepheler: Türbe iki kademeli bir görünüşe sahiptir. Alt kademe sekizgen ana kütleden ibarettir. Üst kademeyi ise piramidal külahlı örtü sistemi oluşturur. Her iki kademe kesme taştan yapılmış düz yüzeyli bir saçakla birbirinden ayrılmıştır.

Piramidal külah üzerine taş malzemeden silindirik bir uzantı üzerinde çokgen başlık bulunmakta ve metal malzemeden yapılmış, ajur tekniğinde süslemelere sahip lale formunda bir alem ile sonlanmaktadır. Lale kelimesini meydana getiren Arap harfleri Allah kelimesinin yazılışında da bulunur ve her ikisi de ebced değeri olarak 66 sayısını vermekte ve Tanrıyı simgelediği kabul edilmektedir Bu sebeple türbe gibi dini bir mekanda lale formunda alemin kullanılması dikkat çekicidir.

   Oldukça sade bir görünüş yansıtan cephelerde, doğu cephede yer alan pencere açıklığı dışında herhangi bir pencere açıklığı bulunmamaktadır. Bu pencere, cephenin aksına göre orta hizaya ve üst seviyeye yerleştirilmiş, yarım daire kemerli küçük bir açıklıktan ibarettir. Türbe, cepheleri ve genel itibariyle basık bir kütle görünüşüne sahiptir

 Kapı açıklığı kuzey cephe ekseninde yer almaktadır. Yarım daire kemerli bir açıklığa sahip kapıda kemer kesme taş örgüye sahipken ayaklar yekpare kesme taş malzemelidir. Her ikisi de ön yüzleri üçgenlerle hareketlendirilmiş birer başlık ile kaval silme şeklindeki profillerle yivlendirilmiş birer gövdeye sahiptir. Sıva tabakasının altında kalmış olmakla birlikte başlıklara benzer birer kaidenin varlığı mevcut izlerden anlaşılabilmektedir. Ayrıca bu ayaklar ile kemeri çevreleyen ikinci bir kemer ve söveler ise duvar örgüsü ile aynı tarz ve görünüşü sergilemektedir. Kapı kemerinde yer alan kilit taşı ise yüksek kabartma biçiminde yivlidir. Kapı ünitesinde yer alan birbirinden farklı malzeme ve kompozisyonlara sahip öğelerin devşirme malzeme olduğu söylenebilir

  Türbeye giriş kapısı, tek kanatlı yuvarlak kemerli ahşap malzemedendir. Kapı yüzeyi iki sıra halinde altısı dikdörtgen ve ikisi daire dilimli pano düzenlemesine sahiptir. Yeni olduğu anlaşılan kapının üzerinde Bismillahirrahmanirrahim yazılıdır.

  Vakıflar Genel Müdürlüğü arşiv fotoğraflarında ise kapının günümüzdeki görünümünün aksine tamamen farklı bir görünüme sahiptir. Kapı kemerinin hemen altına yerleştirilmiş, ahşap malzemeden ve alt bölümü testere dişi şeklinde yuvarlak kemer düzenlemesi vardır. Bu ahşap kapı ünitesinin üzerine dört adet kare formda ahşap pano eklenmiştir. Çift kanatlı bir düzenlemeye sahip olan kapı, köşelerinde boyuna dikdörtgen formda kabartma biçiminde testere dişi biçiminde süsleme unsuruna sahiptir. Kapı üzerinde Kemerde yer alan kare formdaki panolar kapı kanatlarında da bulunmaktadır

 Tarihleme: Günümüzde inşa tarihini kesinleştirecek herhangi bir kitabe bulunmamaktadır. Fakat Vakıflar Genel Müdürlüğü arşivindeki dosyada mevcut türbeye ait eski fotoğraflarda kapı kemerinin biraz yukarısında, üzerinde yazıya benzer ibarelerin bulunduğu enine dikdörtgen küçük bir levha dikkati çekmekte ve bu da vaktiyle bir kitabenin varlığını düşündürmektedir. Türbenin bulunduğu Koçubaba köyünde 1521 yılında sadece 3 hane kayıtlı (Kankal, 2013: 11) ve 1579 yılına gelindiğinde Kalecik’e bağlı ve 40 haneli olduğu arşiv kayıtlarına göre bilinmektedir (Kankal, 2013: 27).    Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde ‘Koçubaba Köyü Menzili’ ve ‘Sultan Koçubaba Ziyareti’ başlıklı iki metin yer almakta ve detaylı bir anlatıma rastlanılmaktadır.