BURSA MUDANYA ADI NEREDEN GELİYOR?
M. Ö. 7. yüzyılda bir İon Kolonisi olarak Kolofonlular tarafından kurulan Mudanya, önce Mirleia, daha sonra Apamia ve son olarak da Montania adını taşımaktaydı. Mudanya adı da Montania’nın değişmesinden gelmiştir. 19 yüzyılda ilçe merkezi olan Mudanya, batıda Karacabey, güneyde Bursa, doğuda Gemlik ile komşu olup, kuzeyinde Gemlik Körfezi yer alır. Bursa’ya 32 km uzaklıktadır. 346 km2’lik bir alan kaplar. Mudanya’ya bağlı 2 belde (Zeytinbağı ve Güzelyalı) , 36 köy bulunmaktadır. İlçe merkezinde 8 mahalle bulunur. İlçenin nüfusu 2007 verilerine göre 62. 369 olup, sürekli göç almaktadır. Asırlardır önemli bir liman kenti olan Mudanya, günümüzde de “Bursa’nın limanı” görevini sürdürmektedir. Bursa’nın İstanbul ile deniz yolu ile bağlantısı Mudanya/Güzelyalı sahilinden gerçekleştirilmektedir.
Zeytincilik, ilçe halkının birinci derecede gelir kaynağıdır. Bağcılık, sebze ve meyvecilik, ayçiçeği, soğan ve tahıl gibi diğer tarımsal faaliyetler, az miktarda da olsa yapılmaktadır. İlçede iş hacminin birçoğunu ithalat-ihracat işlemleri oluşturmaktadır. İthalat, hem deniz ve hem de karayoluyla gelen sanayi mamulleri ve yarı mamullerinden; ihracat ise Bursa Organize Sanayi Bölgesi’nde faaliyet gösteren sanayi kuruluşlarının ürettikleri mamullerden ve gemilerle yapılan maden cevheri ihracatından meydana gelmektedir. Marmara Denizi’nin aşırı kirlenmesi sonucu balıkçılık sektöründe büyük gerileme olmuştur. Mudanya Orman Müdürlüğü bünyesinde 6 bin 380 hektar orman alanı bulunmaktadır. Genelde çam ve meşe ile meşe içindeki maki formundaki bitkilere rastlanır. Her yıl yaklaşık 1000 ster kağıtlık odun Seka’ya, 500 ster lif yonga Bursa Sunta Fabrikası’na, 20 ton defne yaprağı da yağ imalatında kullanılmak üzere İzmir’e gönderilmektedir. Toplam orman ürünleri üretimi yıllık 13000 ster civarındadır (1 ster = 1m3) . Mudanya’da sanayi pek gelişmemiştir. Büyük sanayi kuruluşları olarak Yazaki ve Pirelli fabrikaları ve yan sanayileri, 1991 yılında kurulan Küçük Sanayi Sitesi´nde çeşitli iş kollarında faaliyet gösteren 42 işyeri, Zeytinciler Hali´nde ise 50 adet dükkan bulunmaktadır. Ayrıca ilçede büyüklü küçüklü zeytin işleme tesisleri mevcuttur.
Sahili ve il merkezine yakınlığı nedeniyle Bursa’nın sayfiye merkezi konumunda olan Mudanya; günümüzde balık lokantaları ile Siği, Kumyaka ve Zeytinbağı (Tirilye) gibi yerleşim bölgeleri ile sokakları ve tarihi evleriyle şirin bir sahil kenti ve turizm merkezidir. Yaz mevsiminin serin geçmesi nedeniyle turizm sezonu pek uzun sürmemektedir. Dış turizmin yanında, özellikle başta Bursa olmak üzere çevre il ve ilçelerden gelenlerin oluşturduğu günübirlik yerli turizm faaliyetleri yapılmaktadır. Bunun yanında kendi yazlık evlerinde kalanların sayısı da hayli fazladır. Tarihi kültürel mekânlar: Mudanya Mütarekesi Müzesi’nin dışında ilçe merkezinde “Tahir Paşa Konağı” görülmesi gereken önemli bir mimari yapıdır. 19 yüzyıl konaklarının en güzel örneğidir. Günümüzde otel olarak kullanılan Mudanya Tren İstasyonu görülmesi gereken mimari yapıdır. Doğal manzarası bakımından olağanüstü güzellikteki Zeytinbağı (Tirilye) kasabasında Rumlar’dan kalma 7 kilise ile 3 ayazma bulunmaktadır. St. Stephanos Kilisesi 14 yüzyılda camiye (Fatih Camii) dönüştürülmüştür. İskenderiye’den getirilen Panagia Pantobalissa adlı “kemerli kilise”nin dünyada duvarına resim yapılan ilk kilise olduğu söylenir. Siğiköyü’nde yapımı 780’li yıllara dayandırılan Hagios Taxiarchoi Kilisesi bulunur.
TARİHİ:
Arkeolojik çalışmalar sonucunda, Mudanya, M.Ö. 700 ‘lerde İyonlardan olan Kolofonlular tarafından kurulmuş olup bilinen ilk ismi Myrlea’dır. Myrlea, M.Ö. 4.yüzyılda, Makedonya Hükümdarı Philippos tarafından istila edilerek yakılıp yıkılmış. Philippos, Myrlea ile birlikte bugünkü Bursa’yı o zamanki adı Kios’uda yakıp yıkmış. Bu yıkım sırasında, Zela’nın oğlu Prusias ona yardım ettiğinden bu iki kenti de Prusias’a bırakmış. Prusias da Kios’a kendi adını, Myrlea’ya da karısının adından dolayı Apameia adını vermiştir. Prusias, kenti yeniden inşa ederek, bugünkü Tirilye ve Kumyaka Mahallesinin olduğu bölgelere Denizden gelecek saldırılara karşı surlar yaptırmıştır. Birçok işgallere sahne olan Apameia kentinin ismi Montania olarak değişmiş, en son olarak Mudanya ismini almıştır.
Mudanya, 1321 yılında Orhan Bey tarafından fethedilerek Osmanlı topraklarına katılmıştır. Hüdavendigar Vilayeti (Bursa) Salnamesi (yıllık) kayıtlarına göre, 1871 tarihinde ilçe olmuştur. Mudanya, Mondros Mütarekesi’nden sonra, İngilizler tarafından işgal edilmiş ama bu işgal bir gün bile sürmemiştir. 25 Haziran 1920’de Onbaşı Şükrü Çavuş, yalnız başına İngiliz Deniz Piyadesi’nin çıkartma yaptığı iskeleye gidip ateş etmiş İngiliz Ordusu’ndan bir binbaşı ile bir eri öldürdükten sonra İngiliz’ler tarafından şehit edilmiştir. Bu olaydan 11 gün sonra İngiliz ordusunun yerini Yunanlılar almıştır. Düşman işgali altında 2 yıldan uzun süre kalan Mudanya, 12 Eylül 1922 günü Yunan işgalinden kurtulmuştur.
12 Eylül tarihi, her yıl “Mudanya’nın Kurtuluş Günü” olarak büyük bir coşkuyla kutlanmaktadır.
COĞRAFİ YAPISI:
Mudanya, Marmara Bölgesinde 28-29 derece doğu boylamları ile 40-41derece kuzey enlemleri arasında bulunmaktadır. Doğusunda Gemlik, Batısında Karacabey İlçeleri, Güneyinde Osmangazi ve Nilüfer ilçeleri, Kuzeyinde Gemlik Körfezi yer almaktadır. Gemlik’ten başlayıp Esence Körfezi’ne kadar uzanan Mudanya Dağları, Bursa Ovası ile Marmara Denizi arasında bir set teşkil etmektedir. En yüksek tepesi 600 m yüksekliği olan Üsküp Tepesidir. Engebeli bir araziye sahip olan Mudanya’nın yüzölçümü 368,86 km2’dir. Belli başlı akarsuyu Nilüfer Çayı’dır. Arazi engebeli bir yapıya sahiptir. Ayrıca ilçemiz sorumluluk sahil şeridi uzunluğu 45 km olup, sorumlu olduğumuz deniz sahası alanımız ise 305 km2’dir.
İKLİM:
Mudanya İlçesi, Marmara Bölgesinin genelinde görülen Akdeniz ve Karadeniz iklimleri arasında geçiş özelliği taşıyan Marmara (Geçiş) ikliminden daha çok Akdeniz İklimi özelliklerine sahiptir. Bu sebepten dolayı doğal bitki örtüsünü Akdeniz kökenli bitkiler oluşturur. Hâkim rüzgâr yönünün poyraz (kuzeydoğu) olması sebebiyle yağışlar büyük oranda kuzeyden Marmara denizinden gelir. En fazla yağış kış aylarında görülür. Yazları sıcak, az yağışlı ve bol nemli, kışları ise soğuk, yağışlı ve sert rüzgârlı (poyraz) geçer. Ancak yıl boyunca esen kuvvetli rüzgârlar Güneybatı (lodos) yönlerdendir.
Yıllık Ortalama Toplam Yağış Miktarı : 745,9 mm
Yıllık Ortalama Sıcaklık : 14,8 0C’dir
Kaydedilen Maksimum Sıcaklık : 39,3 0C (13.07.2000)
Kaydedilen Minimum Sıcaklık : – 6,5 0C (03.02.1982)
Günlük Maksimum Yağış Miktarı : 68,7 mm
KÜLTÜR VE TURİZM:
Mudanya tarihi, kültürel ve doğal güzellikleriyle Bursa’nın en güzel ilçelerinden biridir. Bursa’ya 20-25 dakika, İstanbul’a feribotla yaklaşık 1 saat 45 dakika mesafede olan Mudanya, iyot ve oksijen yönünden oldukça zengin olan bir ilçedir.
Birbirinden lezzetli deniz ürünlerini sunan balık restoranlarıyla, yaz kış hizmet veren kafeleriyle, kordonuyla her zaman bir çekim merkezi olmuştur.
Küçük çaplı dış turizmin yanında, özellikle başta Bursa olmak üzere çevre il ve ilçelerden gelenlerin oluşturduğu günübirlik yerli turizm faaliyetleri yapılmaktadır. İlçemizde kendi yazlık evlerinde kalan kişi sayısı bir hayli fazladır.
Temiz havası ve doğal güzellikleriyle dikkat çeken Mudanya aynı zamanda tarihi yapılar açısından da oldukça zengindir.
Askeri zaferimizi tamamlayan, siyasi ve diplomatik bir zafer olarak nitelendirdiğimiz Mudanya Mütarekesi ilçemizde 1922 yılında Mütareke Binası olarak adlandırılan binada yapılmıştır. Mütareke binası ilçemize turizm amaçlı gelen vatandaşlarımız tarafından en çok ziyaret edilen binadır.
Bursa Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü tarafından ilçe genelinde 41 adet anıtsal yapı, 326 adet sivil mimari yapı ve 3 adet tarihi endüstriyel yapı (zeytinyağı üretimi) tescil edilmiştir.
Mütareke Müze Evi: İlçemiz için önemli yapıtlardan olan Mütareke Evi Müzesinde Mütareke ile ilgili fotoğraflar, eşya ve belgeler sergilenmektedir. Üst katlar, Garp Cephesi Komutanı İsmet Paşa ile Kurmay Başkanı Asım Gündüz ve yaverlerinin istirahat ve yatak odaları olarak kullanılmıştır. Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından 2013 yılı yenileme çalışmaları başlanarak 10 Ekim 2014 bitirilerek hizmete açılmıştır.
Eski Camii: 1594 Yılında Ali Bin Muhammed tarafından yaptırılmıştır. Camii, Mustafa Kemal Paşa Caddesindedir.
Hasanbey Camii: 1652 Yılında yapılmış olup, Hasanbey Mahallesindedir. Tavanı, minberi, pencere kenarları ile son cemaat yerindeki ağaç oymaları ile süslemeler Osmanlı devri süslemeleri hakkında bilgi vermektedir.
Tahir Paşa Konağı: 18. yüzyıl Lale devri mimarisinin en güzel örneklerinden biri olan Tahir Paşa Konağı, Şükrüçavuş Mahallesindedir. Mudanya’nın eşraflarından M. Agah Bursalı tarafından restore edilerek Kent Müzesi olarak 05.07.2013 tarihinde hizmete girmiştir.
Montania Otel: 19.yy Fransız mimarisinin güzel bir örneği olan bu bina, dönemin en göz alıcı mekânı olarak bilinmektedir. Fransızlar tarafından gümrük binası olarak yapılan bina, sonradan tren istasyonu olarak kullanılmış, trenin kaldırılmasıyla terk edilmiş ancak 1989’da başlayan yenileme çalışmaları ile bugünkü halini almıştır.
Girit Mahallesi: Eski ahşap evlerin bulunduğu Girit Mahallesi (şimdiki Halitpaşa Mahallesi) Piçiretu adlı bir İtalyan mühendis tarafından planlanmıştır. Mudanya Mütarekesinden Rumlar Yunanistan’a gidince, Girit’ten gelen Türkler buraya yerleşmiş, adını buradan almıştır.
Tirilye Fatih Camii (Hagios Stephanos- Hinolakkos Kilisesi): Tirilyede Eski ismi Aya Tadori olan ve kapısında Hicri 968, Miladi 1560 yazılı olan kilise, sonradan Fatih cami olarak değiştirilerek kullanıma açılmıştır. Girişinde Bizans sütun başlıklarına sahip yapının 19 metre yüksekliğinde kubbesi bulunmaktadır.
Camiye 4 adet başlıkları madenden yapılmış motiflerle süslü sütunların taşıdığı ahşap beşik bir çatı ile kapalı bir revaktan girilir. Kilise olarak yapılan binada, mevcut mihrabın üzeri yarım kubbe ile örtülüdür. Çift kademeli kasnağa oturan konik kubbe hakim elemandır.
Manastır Kilisesi: Hagios Ioannes Theologos (Pelekete) Aya Yani Manastırı: 709 yılında kurulduğu ve 1922 yılına kadar faaliyet gösterdiği bilinen manastırın günümüze yıkılmış kilisesi ve duvar kalıntıları ulaşmıştır. Kilise kapalı Yunan haçı planlıdır. Kullanılan malzeme ve teknik özellikler incelendiğinde, yapının farklı dönemlerde yapıldığı görülmektedir. Doğu köşe odaları hizasından doğu bölüm Bizans; batı bölüm 19. yüzyıl özellikleri taşımaktadır.
Kemerli Kilisesi: 1676’da gezgin Dr. John Covel tarafından hazırlanan el yazması bir belgede, kilisenin Panagia Pantobasilissa’ya (Bakire Meryem) adandığı belirtilir. İlk yapı, duvar tekniği ve başka özellikleri göz önünde bulundurularak 13. yüzyıl sonlarında yapıldığı kabul edilir. İlk tabaka freskolar’ı 14. yüzyıl başlarına, ikinci tabaka freskolar ise 18. yüzyıla (1723) tarihlendirilir.
Osmanlı hamamı(Avlulu Hamam): Avlulu Hamam Yavuz Sultan Selim tarafından yaptırılmıştır. Fatih Cami yanında yer alır. Hamam doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı olup, peş peşe beş ayrı mekândan meydana gelmiştir. Hamamın girişi doğu duvarındadır. Soyunmalı ve onu izleyen mekân ayna tonozla örtülüdür. Buradan küçük bölümlere ve sıcaklığa geçilmektedir. Sıcaklık bölümü doğu-batı yönündeki bir sivri kemerle iki bölüme ayrılmış, üzerleri de kubbelerle örtülmüştür. Sıcaklığın çevresi Bursa üslubunda nişlerle çevrilmiş, bunların altına birer kurna yerleştirilmiştir. Ayrıca hamamın içerisine küçük dikdörtgen bir havuz yerleştirilmiştir.
Taş Mektep: Taş Mektep 1909 yılında yapılmış bir binadır. Kıbrıs Eski Cumhurbaşkanı Başpiskopos Makarios’un bu okulda eğitim aldığı ifade edilir. Döneminin Batı mimarisini yansıtan Neo-klasik tarzda bir yapıdır. İskele caddesinin batısındaki tepede bulunan yapının üzerindeki bir taş oymadaki yazıda “M. MYPIDHS APXITEKTWN 1909” (M. Miridis Arhitektoğn 1909) ifadesinden mimarı ve yapım yılı anlaşılabilir. (Akıncıtürk, 2000) Sonradan İzmir Metropoliteni olan Hrisostomos, bu okulda müdürlük yapmıştır. Bu bina 1924 tarihinde şehit, öksüz, yetim çocukların okudukları Dar-ül eytam (Öksüz Yurdu) olarak Kazım Karabekir Paşa tarafından açılmıştır.
Kapanca Limanı: Tirilye’de Roma döneminden kalan Kapanca bölgesindeki antik liman her tarih döneminde en önemli kıyı ulaşımının stratejik odak noktası olmuştur. Tarihsel kaynaklarda 9. yüzyıldan 14. yüzyıl başlarına dek Tirilye ve çevresinin ne durumda olduğuna ilişkin fazla bilgi yoktur. Ancak 1261yılındaki Nimpheaum Anlaşması ile Mikhael Palaiologos tarafından Cenevizlilere Marmara sahillerinde ticaret garantisi verilmesiyle Cenevizlilerin Appolonia Gölü kuzeyinden elde edilen tuz madeni ihracında Tirilye ve Apomeia (Mudanya) limanlarını kullandıkları belirlendiğinden, bu tarihlerde Tirilye’nin önemli bir liman kenti olduğu varsayılır. Burası ayrıca, bereketli topraklarından elde edilen ürünleri İstanbul’a / Bizans İmparatorluğu’nun merkezine aktaran, kendi ticareti açısından da işlevsel önemi büyük olan bir liman kentidir.
Tarihi çeşmeler : “Çifte çeşme”, “Çanaklı çeşme”, “Çarşı çeşmesi”, “Fatih cami çeşmesi”, “Sofalıçeşme” adlarıyla bilinen çeşmeler;, günümüzde sağlam olarak gelmiş tarihi çeşmelerdir.
Sofalı Çeşme: Tirilye de Bizans dönemine ait çeşmelerden biridir. Günümüze kadar korunan 70 tonluk sarnıca sahiptir. Eskipazar Caddesi üzerinde bulunur. Günümüzde restore edilmektedir. Üzerindeki mermer kabartmalar ilgi çekicidir. Bu kabartmalar Tirilyedeki eski Bizans dönemi yapılarda da bulunur. Binanın hangi amaçla kullanıldığını gösterir. Sofalı Çeşme de su terazisi kullanılmıştır.
İlçemizde eşine az rastlanır sivil mimarlık örneklerinin yanı sıra doğal anıtlar arasında yaklaşık 60 adet çınar ve Selvi ağaçları bulunmaktadır.
Halkın folklor, tiyatro ve sportif faaliyetlere ilgisi yoğundur. 1993 yılında faaliyete geçen Mudanya Belediyesi Uğur Mumcu Kültür Merkezi kültürel etkinliklerin yürütülmesinde büyük bir boşluğu doldurmaktadır.
İlçemizde 1 adet radyo istasyonu faal olarak bulunmakta ayrıca 4 adet yerel gazete haftalık olarak yayınlarına devam etmektedir.
Mudanya İlçe Halk Kütüphanesi şu anda Mudanya Belediyesi Sosyal Yaşam Merkezinin ilk katında 160 m2’lik bir alanda hizmet vermektedir. 2017 yılında İlçe Halk Kütüphanesindeki kitap sayısı 12279, okuyucu sayısı 1756, üye sayısı 329 ve ödünç verilen kitap sayısı 2556 kişidir.
KAYNAK: MUDANYA KAYMAKAMLIĞI
